Psychoterapia Gdańsk: Zaburzenie osobowości borderline: Co takie osoby myślą i jak odczuwają świat?

Psychoterapia Gdańsk: Zaburzenie osobowości borderline: Co takie osoby myślą i jak odczuwają świat?

Psychoterapia Gdańsk osobowości borderline. Jak zdiagnozować? Czy mam osobowość borderline? Czym jest zaburzenie borderline?

Psycholodzy, badacze, psychoterapeuci [z Gdańska] i lekarze psychiatrii zajmują się borderline od końca XX wieku. Zaobserwowali oni, że jest pewna powtarzająca się regularność w przejawianiu się u ludzi pewnych wzorców zachowań. Zaburzenie osobowości borderline (Borderline Personality Disorder [BPD]) jest teraz najczęściej diagnozowanym zaburzeniem w śród pacjentów psychiatrycznych i klientów gabinetów psychologicznych psychoterapia Gdańsk. Najważniejszymi przejawami tego zaburzenia zachowania jest zmienność poczucia tożsamości, chroniczne uczucie pustki, epizody nieodpowiedniej i intensywnej agresji, a także historia intensywnych i niestabilnych związków z innymi ludźmi (Ryan & Shean, 2007).

Wnioski z badań psychologicznych na temat zaburzeń bordeline, które są pomocne w psychoterapii

Okazuje się, że najwięcej zaburzeń typu borderline diagnozuje się wśród populacji pacjentów psychiatrycznych (Soler et al., 2014), choć osób z tym zaburzeniem jest oczywiście więcej. Zaburzenie osobowości borderline charakteryzuje się przejawianiem patologicznych cech, czyli negatywnej emocjonalności, brakiem kontroli i antagonizmem. Negatywna emocjonalność w borderline dotyczy braku stabilności emocji, silnej reaktywności emocjonalnej, lękliwości oraz depresyjności. Natomiast, brak kontroli w tym zaburzeniu przejawia się impulsywnością i podejmowaniem ryzyka prawnego, społecznego i fizycznego. Wyraźnym przejawem borderline są również nieadaptacyjne procesy poznawcze, czyli zniekształcone przekonania na temat świata i ciągłe próby tłumienia niechcianych myśli (Geiger et al., 2014). Jak zaburzenie borderline widzi psychologia i psycholog praktyk, psychoterapia w Gdańsku? Czym są charakterystyczne psychologiczne cechy tego zaburzenia?

Psychoterapia Gdańsk i psychologia zaburzenia borderline: Poznawcze zniekształcenia w umyśle osoby z przejawem zaburzeń borderline

Psychoterapia Gdańsk – Badania naukowe wskazują, że zniekształcenia poznawcze w zaburzeniu borderline są centralną przyczyną zachowań ludzi z kompleksem borderline (Geiger et al., 2014; Kovács et al., 2021). Wykształcone w toku społecznego uczenia się schematy poznawcze decydują o tym jak ludzie widzą sami siebie, a także świat w ogóle (Bandura, 1961; Freeman et al., 2015). Zniekształcone poznanie, czyli nieadaptacyjne przekonania na temat siebie i świata u osób z zaburzeniem borderline sprawia, że ludzie Ci odbierają siebie i świat inaczej niż osoby w normie. Takie zaburzone pojmowanie świata i siebie ma decydujący wpływ na osobiste podejmowanie odpowiednich zachowań, a także sposób reagowania na świat społeczny (Kuhl, 1981; Maier & Seligman, 2016) i odczuwane emocje (Geiger et al., 2014). Wzorzec tych zachowań jest stały i prawie w ogóle się nie zmienia. Badacze poznania osób z zaburzeniem borderline wskazują, że zniekształcenia poznawcze w tym zaburzeniu dotyczą głównie tego, że osoby uważają się za osoby złe, bez poczucia sprawstwa, wrażliwe, a także, że świat ludzi wokół nich jest niebezpieczny i nieprzychylnie wobec nich nastawiony.

Jakie są główne przekonania na swój własny temat osób z zaburzeniem borderline?

Trzy główne przekonania tych osób, które wskazują na pewne patologie to, że według nich świat jest niebezpieczny oraz wrogo nastawiony, a ich własna tożsamość jest nie do przyjęcia i zasługuje na karę, a także że inni ludzie są wobec nich wrogo nastawieni (Freeman et al., 2015). Te przekonania o sobie samym, a także o świecie wiążą się z nieufnością wobec innych, poczuciem odrzucenia przez innych, zależnością od innych, bezradnością, ciągłą potrzebą zaspokajania potrzeb, a także nieustanny stan poczucia samotności. To wszystko jest, przez osoby z tym zaburzeniem, intencjonalnie tłumione po to, by niechciane lub niemiłe myśli wyleciały ze strumienia świadomości (Geiger et al., 2014). Oczywiście taka strategia działania sprawia paradoksalnie, że myśli niepożądane ruminują w świadomości osoby i są jeszcze silniej dostępne w umyśle (Wegner & Erber, 1992). Czujemy już podskórnie, że psychologiczna sytuacja osoby z tym zaburzeniem nie jest przyjemna. Natomiast, jak osoba z takim zaburzeniem odczuwa siebie i świat społeczny? W jaki sposób psychoterapia gdańsk odgrywa rolę w psychologicznej zmianie funkcjonowania takiej osoby? W które obszary funkcjonowania psychicznego psychoterapia gdańsk będzie kierować swoje oddziaływanie?

 

Emocjonalność w zaburzeniu borderline

Badania naukowe wskazują, że odczuwanie świata przez osoby borderline jest bardzo dla nich dotkliwe. Okazuje się, że osoby te doświadczają mniejszego zrozumienia swoich emocji, a także opisują siebie jako mających ograniczoną zdolność do pokonania negatywnych emocji (Leible & Snell, 2004). Obserwuje się również, że zaburzenie borderline jest również związane z innymi zjawiskami psychologicznymi np. poczuciem opuszczenia, wrażeniem osamotnienia (co wydaje się być pochodną wzorca dziecięcego przywiązania do dysfunkcjonalnego rodzica), są niezdolne do regulowania swoich emocji, by względnie normalnie funkcjonować w relacjach społecznych. Borderline jest związane również z problematycznymi wzorcami nastroju. [Psychoterapię w Gdańsku] Osoby te dynamicznie doświadczają bardzo zmiennego nastroju, negatywnego afektu, a także przejawiają niekontrolowaną agresję (Leible & Snell, 2004). Psycholodzy obserwują, że w warunkach klinicznych osoby te są częściej diagnozowane jako osoby z zaburzeniami nastroju, emocji i uzależnieniami od substancji (Trull et al., 1997). Obserwacje badawcze specjalistów psychologii wskazują, że osoby z zaburzeniem borderline są nie tylko niezdolne do identyfikowania swoich emocji, ale mają też problemy z identyfikowaniem emocji i stanów innych osób (Glenn & Klonsky, 2009; Mitchell et al., 2014).

 

Jak wygląda psychoterapia i pomoc psychologiczna osobom z zaburzeniem borderline? Na czym głównie się skupia psycholog w pracy z klientem?

Pomoc psychologiczna osobom przejawiającym wzorce zachowań zdefiniowych w zaburzeniu borderline może być skuteczna jeśli podejdzie się do osoby w odpowiedni sposób. Podobnie jak w przypadku psychoterapii Gdańsk, najskuteczniejszym sposobem jest podejście do tego zjawiska poprzez teorię poznawczo społeczną (Bandura, 1961, 1971; Bandura & Adams, 1977; Freeman et al., 2015; Kuhl, 1981; Maier & Seligman, 2016). Choć obiecującym podejściem do pracy z takimi osobami jest posługiwanie się wizją funkcjonowania człowieka opisywaną przez teorię interakcji systemów osobowości (Kuhl, 2000, 2001; Kuhl et al., 2020), ale o tym może w innym wpisie.

Kluczowymi celami psychoterapii czy pomocy psychologicznej osobom z zachowaniami z definicji borderline są trzy obszary życia. Ich wybór zależy głównie od możliwego czasu trwania spotkań z klientem. W krótkiej perspektywie czasowej pracuje się z klientem nad najbardziej dotkliwymi zachowaniami, czyli samookaleczaniu się, niszczycielską impulsywnością, zażywaniem substancji, agresją, podejmowaniem ryzykownych decyzji itp. Oczywiście po takiej krótkiej interwencji wiele zachowań może przejawiać się dalej, dlatego sugeruje się klientowi dalszą pracę z psychologiem specjalistą lub psychoterapeutą np. Psychoterapii Gdańsk.

Dla dłuższej pracy z klientem proponuje  się trzy cele w konkretnych obszarach funkcjonowania (Freeman et al., 2015). Są to:

  1. Redukcja doświadczeń związanych problemami z innymi ludźmi, lękiem przed opuszczeniem, problemami z własnym Ja, emocjonalną niestabilnością i poczuciem pustki.
  2. Wzmocnienie poczucia bezpieczeństwa z doświadczaniem i wyrażaniem emocji i własnych potrzeb z osobistym zaangażowaniem z innymi osobami.
  3. Rozwinięcie satysfakcjonującego życia na osobistym i społecznym poziomie.

Psychoterapia osób z zaburzeniami borderline, a także intensywna pomoc psychologiczna takim osobom jest oczywiście możliwa. Praktycy, a także badania naukowe wskazują, że średni czas potrzebny na zmianę myślenia, odczuwania i zachowywania się takiej osoby, wynosi około roku (Freeman et al., 2015). Przy optymalnym zaangażowaniu klienta i bystrości psychologa specjalisty jest możliwa bardzo dynamiczna i obiecująca zmiana funkcjonowania osoby z tym zaburzeniem osobowościowym.

Psychoterapia Gdańsk: Zaburzenie osobowości borderline: Co takie osoby myślą i jak odczuwają świat?

Poniżej krótkie i video na temat zaburzenia borderline

Bibliografia

Bandura, A. (1961). Psychotherapy as a learning process. Psychological Bulletin, 58(2), 143–159. https://doi.org/10.1037/h0040672

Bandura, A. (1971). Social learning theory. In Social Learning Theory (pp. 1–46). https://doi.org/10.1111/j.1460-2466.1978.tb01621.x

Bandura, A., & Adams, N. E. (1977). Analysis of self-efficacy theory of behavioral change. Cognitive Therapy and Research, 1(4), 287–310. https://doi.org/10.1007/BF01663995

Freeman, A., Simon, K. M., Beutler, L. E., & Arkowitz, H. (2015). Cognitive Therapy of Personality Disorders. In A. T. Beck, D. D. Davis, & A. Freeman (Eds.), Comprehensive Handbook of Cognitive Therapy (3rd ed.). The Guilford Press. https://doi.org/10.1007/978-1-4757-9779-4_30

Geiger, P. J., Peters, J. R., & Baer, R. A. (2014). Using a measure of cognitive distortion to examine the relationship between thought suppression and borderline personality features: A multi-method investigation. Personality and Individual Differences, 59, 54–59. https://doi.org/10.1016/j.paid.2013.11.005

Glenn, C. R., & Klonsky, E. D. (2009). Emotion dysregulation as a core feature of borderline personality disorder. Journal of Personality Disorders, 23(1), 20–28. https://doi.org/10.1521/pedi.2009.23.1.20

Kovács, L. N., Schmelowszky, Á., Galambos, A., & Kökönyei, G. (2021). Rumination mediates the relationship between personality organization and symptoms of borderline personality disorder and depression. Personality and Individual Differences, 168(June 2020), 110339. https://doi.org/10.1016/j.paid.2020.110339

Kuhl, J. (1981). Motivational and functional helplessness: The moderating effect of state versus action orientation. Journal of Personality and Social Psychology, 40(1), 155–170. https://doi.org/10.1037/0022-3514.40.1.155

Kuhl, J. (2000). A Functional-Design Approach to Motivation and Self-Regulation: The Dynamics of Personality Systems Interactions. In M. Boekaerts, P. R. Pintrich, & M. Zeidner (Eds.), Handbook of Self-Regulation (pp. 111–169). Academic Press. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/B978-0-12-109890-2.X5027-6

Kuhl, J. (2001). A Functional Approach to Motivation. In A. Efklides, J. Kuhl, & R. M. Sorrentino (Eds.), Trends and Prospects in Motivation Research (pp. 239–268). Springer, Dordrecht. https://doi.org/10.1007/0-306-47676-2_14

Kuhl, J., Quirin, M., & Koole, S. L. (2020). The Functional Architecture of Human Motivation: Personality Systems Interactions Theory (A. J. Elliot (ed.)). Advances in Motivation Science.

Leible, T. L., & Snell, W. E. (2004). Borderline personality disorder and multiple aspects of emotional intelligence. Personality and Individual Differences, 37(2), 393–404. https://doi.org/10.1016/j.paid.2003.09.011

Maier, S. F., & Seligman, M. E. P. (2016). Learned helplessness at Fifty: Insights From Neuroscience. Psychological Review, 123(4), 340–367.

Mitchell, A. E., Dickens, G. L., & Picchioni, M. M. (2014). Facial emotion processing in borderline personality disorder: A systematic review and meta-analysis. Neuropsychology Review, 24(2), 166–184. https://doi.org/10.1007/s11065-014-9254-9

Ryan, K., & Shean, G. (2007). Patterns of interpersonal behaviors and borderline personality characteristics. Personality and Individual Differences, 42(2), 193–200. https://doi.org/10.1016/j.paid.2006.06.010

Soler, J., Vega, D., Elices, M., Feliu-Soler, A., Soto, À., Martín-Blanco, A., Marco-Pallarés, J., Torrubia, R., & Pascual, J. C. (2014). Testing the reinforcement sensitivity theory in borderline personality disorder compared with major depression and healthy controls. Personality and Individual Differences, 6162, 43–46. https://doi.org/10.1016/j.paid.2014.01.005

Trull, T. J., Useda, J. D., Conforti, K., & Doan, B. T. (1997). Borderline personality disorder features in nonclinical young adults: 2. Two-year outcome. Journal of Abnormal Psychology, 106(2), 307–314. https://doi.org/10.1037/0021-843X.106.2.307

Wegner, D. M., & Erber, R. (1992). The Hyperaccessibility of Suppressed Thoughts. Journal of Personality and Social Psychology, 63(6), 903–912. https://doi.org/10.1037/0022-3514.63.6.903

 

 

Psychoterapia online, czy to to na pewno skuteczna pomoc psychologiczna?

Psychoterapia on line, czy jest to skuteczna pomoc psychologiczna?

Psychoterapia on-line, konsultacje psychologiczne przez skype, albo konsultacje psychologiczne przez telefon, czy to skuteczny sposób poradzenia sobie z przypadłościami psychologicznymi takimi jak depresja czy lęk? Odpowiedź na pytanie czy psychoterapia online, a także inne formy psychologicznej pomocy za pośrednictwem internetu są skuteczne brzmi jak zawsze „to zależy”. Doradztwo psychologiczne, a także pomoc psychologiczna przez internet (np. przez skype) lub przez telefon w pewnych przypadkach może mieć pozytywne i wyraźne oddziaływanie na klienta, a niekiedy może być to w ogóle niewykonalne. W tym wpisie ukażę sytuacje w których psychoterapia, pomoc psychologiczna i doradztwo realizowane przez psychologa jest możliwe, a kiedy jest to skazane na niepowodzenie.

Psychoterapia online pomoc psychologiczna online

Kiedy psychoterapia online i pomoc psychologiczna online przez internet jest możliwa do zrealizowania?

Podczas pandemii COVID-19 wiele się zmieniło. Konwencjonalne metody pracy, współpracy, a także samego kontaktu z innymi ludźmi musiały (tam gdzie to możliwe) zmienić status na online. Nie ominęło to również psychologów pracujących w gabinetach, którzy mają kontakt z wieloma ludźmi dziennie. Aczkolwiek, okazało się jednak, że pomoc psychologiczna, psychoterapia, doradztwo psychologiczne może być prowadzone przez internet np. przez skype lub whatsapp równie skutecznie jak dzieje się to w gabinecie psychologicznym. Różne szkoły psychoterapii np. (psychoanalityczna i psychodynamiczna forma psychoterapii) poluźniły swoje wymagania dotyczące fizycznej obecności klienta i psychoterapeuty w jednym miejscu i czasie. Niemniej, taka forma psychoterapii lub dostarczana pomoc psychologiczna może być skuteczna jedynie w przypadku kiedy z klientem można pracować za pośrednictwem dialogu np. dialogu sokratejskiego (Mitchell, 2015). Kontakt internetowy i telefoniczny może być również skuteczny kiedy klient jest przygotowywany do realizacji programu zadań, których psycholog nie musi osobiście nadzorować. Ogólnie, można powiedzieć, że w sytuacjach w których psycholog nie musi fizycznie być przy kliencie, pomoc psychologiczna może odbywać się za pośrednictwem internetu, telefonu czy mailowo. Oczywiście taka zmieniona forma prowadzenia pracy psychologicznej wymaga od psychologa umiejętności budowania relacji z klientem. Sam klient również musi być skłonny do podjęcie się trudu przełamania bariery internetu lub telefonu w takim kontakcie. Myślę, że jest to pewne wyzwanie dla psychologów, a także klientów ze względu na to, że jest to zjawisko nowe i wymagające uczenia się nowych sposobów współpracy. Sądzę, że klient, a także psycholog wiele tracą coś ze względu na kontakt mediowany przez internet lub telefon np. intuicyjne i wzajemne wyczuwanie swoich stanów fizycznych i emocjonalnych jest ograniczane przez właściwości kamerki internetowej i szybkości transferu danych. Innym, i chyba najważniejszym, wyzwaniem jest umiejętność budowania relacji psychologicznej przez internet. Przypomnę, że psychoterapia i pomoc psychologiczna głównie skupia się na budowaniu relacji i empatii psychologa skierowanej na klienta. Brak zbudowanej relacji zaufania w kontakcie internetowym może sprawić, że klient przedwcześnie wycofa się z takiego internetowego układu z psychologiem np. klient borderline (Barazandeh et al., 2016; Leible & Snell, 2004). Wyłączy on skype i już nigdy się do nas nie odezwie z powodów niezależnych od nas.

Niemniej, taka psychoterapia online lub pomoc psychologiczna przez internet może być ukojeniem lęków klienta przed psychologiem. Kontakt internetowy sprawia, że klient może pozostać względnie anonimowy. Co ma swoje zalety. Przykładowo podczas takiego anonimowego kontaktu jest mniej zalękniony, odważniejszy, bardziej ufa psychologowi i wyjawia mu więcej detali swojej życiowej historii. Jego tożsamość jest „kryta” przez internet i metody szyfrowania danych. Dzięki temu psycholog otrzymuje więcej informacji dobej jakości, które może stosować w pracy psychologicznej z klientem. Choć musimy sobie jeszcze odpowiedzieć na pytanie, kiedy psychoterapia i pomoc psychologiczna, doradztwo i ogólna praca psychologiczna online, przez skype lub telefon jest niemożliwa?

psycholog online Konrad Hryniewicz

Kiedy psycholog online nie poradzi sobie z problemem klienta przez internet lub telefon?

Psycholog „raczej” nie poradzi sobie przez internet i telefon z problemami wymagającymi jego fizycznej obecności. Są problemy ludzi które wymagają fizycznej obecności psychologa. Są to na przykład wszelkiego rodzaju zaburzenia rozwojowe dzieci i młodzieży, a także liczne fobie (Bandura, 1998; Bandura & Adams, 1977). Wyobraźmy sobie dziecko, które przejawia autoagresywne formy zachowań np. wali się w głowę rękoma i doprowadza tym samym do uszkodzeń tkanek, kości czaszki i zmian neuronalnych. Nie jest możliwe „jeszcze” aby przez internet psycholog koordynował procesem zmiany zachowania takiej osoby. Chyba, że będzie to poprzedzone szkoleniem odpowiedniego personelu, który będzie realizował wszystkie instrukcje i warunki zasugerowane przez psychologa specjalistę. Aczkolwiek jest to trudne i długotrwałe, a koszty takiej pracy mogą być czasem ogromne. Osobista obserwacja psychologa, ocena zachowań obserwowanego dziecka, musi być w tym przypadku uczestnicząca. W takich okolicznościach fizyczna obecność psychologa w procesie zmiany zachowania jest niezbędnym elementem skuteczności różnych form oddziaływania psychologicznego.

Wspomniałem również o lęku. Akurat lęk jest najłatwiejszą przypadłością psychologiczną do zmiany (Bandura, 1986; Schwarzer, 2008; Schwarzer et al., 2017). Aczkolwiek, praca ta wymaga od psychologa jego osobistej i szczególnej obecności przy pacjencie. Np. leczenie lęku przed pająkami lub lęku wysokości. Psycholog musi wpierw zaprojektować wszystkie ćwiczenia redukujące krok, po kroku lęk (przed pająkami lub wysokości), a następnie przejść przez nie wraz z zalęknionym człowiekiem. Np. pomóc osobie zalęknionej otworzyć pojemnik z pająkiem lub zbliżyć się do barierki balkonu. Czynności takie wywołują lęk. Nawet kiedy ułożone przez psychologa zadania są realizowane metodą małych kroków, to nie są one śmiało wykonywane przez klienta. Psycholog musi osobiście zorganizować sytuację zadania, a także wspierać klienta w przejściu przez nią. Trochę jak w grze komputerowej, z tą różnicą, że gramy w prawdziwe życie.

Pomoc psychologiczna online w czasie pandemii COVID19

Poniżej możemy poznać opinie psychologów specjalistów na temat pomocy psychologicznej oferowanej online. Proszę zwrócić szczególną uwagę na temat poruszanego tematu bliskości między psychologiem a lientem w trakcie sesji online. Sytuacja z pandemią COVID19 otwiera przed psychologami nowe okazję do pracy z klientami i wyzwania do pokonania.

Potrzebujesz pomocy psychologicznej i wystarczy Tobie kontakt online lub przez felefon? Zapraszam do kontaktu.

Bibliografia:

Bandura, A. (1986). The Explanatory and Predictive Scope of Self-Efficacy Theory. Journal of Social and Clinical Psychology, 4(3), 359–373. https://doi.org/10.1521/jscp.1986.4.3.359

Bandura, A. (1998). Anxiety Research : An International Self-efficacy conception of anxiety SELF-EFFICACY CONCEPTION OF ANXIETY. Anxiety Research: An Internation Journal, April 2012, 77–98.

Bandura, A., & Adams, N. E. (1977). Analysis of self-efficacy theory of behavioral change. Cognitive Therapy and Research, 1(4), 287–310. https://doi.org/10.1007/BF01663995

Barazandeh, H., Kissane, D. W., Saeedi, N., & Gordon, M. (2016). A systematic review of the relationship between early maladaptive schemas and borderline personality disorder/traits. Personality and Individual Differences, 94, 130–139. https://doi.org/10.1016/j.paid.2016.01.021

Leible, T. L., & Snell, W. E. (2004). Borderline personality disorder and multiple aspects of emotional intelligence. Personality and Individual Differences, 37(2), 393–404. https://doi.org/10.1016/j.paid.2003.09.011

Mitchell, S. (2015). Socratic Dialogue, the Humanities and the Art of the Question. Arts & Humanities in Higher Education, 5(2), 181–197. https://doi.org/10.1177/1474022206

Schwarzer, R. (2008). Modeling health behavior change: How to predict and modify the adoption and maintenance of health behaviors. Applied Psychology, 57(1), 1–29. https://doi.org/10.1111/j.1464-0597.2007.00325.x

Schwarzer, R., Fleig, L., Warner, L. M., Gholami, M., Serra-Majem, L., Ngo, J., Roman-Viñas, B., Ribas-Barba, L., Distante, A., Ntzani, E., Giannakis, G., & Brandi, M. L. (2017). Who benefits from a dietary online intervention? Evidence from Italy, Spain and Greece. Public Health Nutrition, 20(05), 938–947. https://doi.org/10.1017/S1368980016002913

 

Doradztwo psychologiczne – Dlaczego ludzie boją się psychologów?

Doradztwo psychologiczne – Dlaczego ludzie boją się psychologów?

Doradztwo psychologiczne, podobnie jak inne profesjonalne rodzaje doradztwa (Unwin, 2007), wydaje się  dla większości ludzi zjawiskiem mistycznym w najlepszym przypadku, albo magicznym lub hochsztaplerskim w najgorszym. Na szczęście powiem od razu, że doradztwo psychologiczne, to tylko czysta psychologia w praktycznym wydaniu, która koresponduje z naszym materialnym życiem. Doradztwo psychologiczna polega na konfrontowaniu klienta z jego życiem w asyscie specjalisty od zachowań, emocji i myślenia. Poza tym psychologa można się bać tak samo jak mechanika lub dentysty. Warto wpierw go sprawdzić i mieć pewność, że oddajemy się w dobre „ręce”. Ponad to, psychologia jest jak każda nauka, czyli wskazuje prawdę w pewnych sprawach, a w innych się czasem myli. Niemniej, psychologia, jak każda nauka, jest mechanizmem samokorygującym się. Postęp tej dziedziny ciągle zachodzi. Pewne poglądy na temat człowieka pozstają, a pewne ulegają zmianom lub zostają odrzucone.

Więc czym jest doradztwo psychologiczne i co o nim myślą przeciętni ludzie? Jeśli ludzie nie myślą o doradztwie psychologicznym jako o naprawdę czymś złym, najgorszym na tej ziemi, jako o usłudze dla obłąkanych czy niepełnosprawnych, to zazwyczaj myślą, że jest to zbyt drogie lub osoby te nie są pewne jak to tak naprawdę działa. Więc w ogóle się tym nie interesują. Nie dziwie się tym ludziom. Mogą oni po prostu czuć lęk przed skorzystaniem z takiej formy technologii i snuć przeróżne wyobrażenia na jej temat (Hryniewicz & Grzegorczyk, 2020). Zwróćmy uwagę, że jesteśmy przyzwyczajeni do tego, że technologia to elektroniczne wynalazki. Aczkolwiek doradztwo psychologiczne, a szczególnie oddziaływanie psychologiczne na innych to jest pewien rodzaj technologii, tylko w trochę innej materii niż inżynieria, medycyna czy biotechnologia.

Aczkolwiek, co z takiej wycofanej postawy lub lęku przed pomocą psychologiczną wynika dla ludzi jej rzeczywiście potrzebujących? Wniosek jest psychologicznie prosty. Prędzej dadzą się pociąć niż wejść w progi biura psychologa. Takie poradnictwo psychologiczne jest dla nich ostatecznością (choć ludzie zazwyczaj korzystają z psychologa dopiero jak jest naprawdę grubo i gorąco w ich życiu), a nie naturalnym środkiem dbania o siebie. Wydaje się to trochę dziwne w świecie w którym normą jest przechwalanie się dbaniem o swoją fizyczność, byciem na diecie i uprawianiem sportów na siłowni (Berli, C, Loretini, P, Radtke, T, Hornung, R, Scholz, 2014; Howle et al., 2017; Knäuper et al., 2018; Kreausukon et al., 2012). Fascynujące jest to, że jednocześnie można nie potrafić się zachować (np. dbać o swój wizerunek i opinię), ale być dumnym z płaskiego i umieśnionego brzucha.

Po co taki wpis o doradztwie psychologicznym?

Mam pewną nadzieję, a mianowicie taką, że ten wpis rozjaśni trochę kwestię tego czym jest doradztwo psychologiczne, a także jak działa oraz jak klienci zmieniają dzięki niej swoje życie i polepszają bardzo dynamicznie jego jakość. Jest to bardzo ciekawe, ponieważ osoby, które jednak podjęły decyzję o skorzystaniu z usług doradczych i poradnictwa psychologicznego zmieniły swoje życie, są z niego bardziej zadowolone, są dumne z siebie, że to zrobiły, a także z uśmiechem na ustach nawołują innych ludzi do skorzystania z takiej formy wsparcia. Oczywiście taka sytuacja ma miejsce kiedy osoba trafi do dobrego psychologa, a nie do psychologa który na pierwszym spotkaniu pyta się o datę i godzinę urodzenia (proszę zobaczyć przykład Pana Paciorka z kanału IMPONDERABILIA https://www.youtube.com/watch?v=Ipwn653YYnw), bo wierzy, że jakieś numerologiczne zjawiska determinują naszą osobowość, a także historię naszego życia.

Proces doradztwa psychologicznego, pomocy psychologicznej lub jakiegokolwiek rodzaju profesjonalnego kontaktu z psychologiem nie jest czymś magicznym, mistycznym czy metafizycznym. Jest to proces oparty na dowodach naukowych i sprawdzonych w praktyce technikach psychologicznych. Doradztwo psychologiczne w teorii bazuje na naukowych podejściach do wyjaśnienia przyczyn sposobów zachowania się ludzi, ich myślenia i problemów mogących z tego wynikać. Z perspektywy doradztwa psychologicznego są to podejścia, które mają charakter pomocowego interweniowania (za zgodą klienta oraz z nim w parze) mającego na celu rozwiązanie trudności, problemów i trosk klienta.

Profesjonalista/specjalista psycholog może wiele zdziałać jeśli ma szeroką wiedzę zarówno z rozwoju osobowościowego ludzi (Kuhl et al., 2020), ich społecznego funkcjonowania (Abele & Wojciszke, 2007, 2014), sposobów uczenia się (Kuhl, 1981; Maier & Seligman, 2016; Seligman & Maier, 1967), a także neuronauk (Derogatis et al., n.d.; Kuhl et al., 2015; Vlaev & Dolan, 2015). Psycholog taki jest zdolny do wykorzystania tej wiedzy w rozumieniu i zainicjowaniu, a także podtrzymaniu procesu psychologicznej zmiany klienta. Taki profesjonalny doradca psychologiczny słucha i ocenia osobę poprzez pryzmat psychologicznych teorii (podobnie jak inżynier patrzy na plany budowy mostu), czyli takich naukowych ram w które wkłada klienta, by lepiej go zrozumieć, a także pomóc mu zrozumieć i zmienić siebie. Takie podejście jest niezbędne, by wiedzieć jak zorganizować i zaplanować sesje psychologiczne z klientem. W końcu celem takiego doradztwa jest nie tylko rozumienie klienta, ale też przejście z nim przez proces zmiany w sposób możliwie szybki, ale jednocześnie wysoce skuteczny. Jak wygląda taki modelowany proces polegający na doradztwie psychologicznym?

Jak działa takie doradztwo psychologiczne?

Poniższy rysunek przedstawia modelowy przykład doradztwa psychologicznego. Możemy na nim zaobserwować, że klient opowiada swoją historię zachowań, myśli i odczuć. Natomiast psycholog jest pewnym mediatorem pomiędzy klientem, a jego historią. Interpretacja i dialog psychologa prowadzony z klientem pozwala na wgląd klienta w regularoności jego własnego działania, przekonań i emocji. Dzięki interpretacji tych informacji przez psychologa, który jest specjalistą od przyczyn i konsekwencji zachowań, klient dochodzi do nowych wniosków na temat siebie i możliwości zmiany swojego zachowania.

doradztwo psychologiczne mgr Konrad Hryniewicz

 

Co się dzieje najpierw podczas trwania doradztwa psychologicznego?

Psycholodzy wykorzystują różne teorie, by pomóc swoim klientom. Niemniej, niezależnie od teorii psychologicznej zmiany, pierwszą pracą psychologa jest wczucie się w funkcjonowanie klienta, by ten stał się bardziej świadomy swoich zachowań, myśli i przekonań, które przejawia on w podejmowaniu decyzji, myśleniu, działaniu i odczuwaniu. Efektem tej psychologicznej pracy jest pogląd klienta na to czy jego plany lub relacje z innymi ludźmi są wspierane przez jego aktualne wzorce działania.

Odkąd klient jest świadomy swoich niepożądanych myśli, zachowań i emocji jako takich, które jednak nie zapewniają mu pełni szczęścia, to ma on teraz czas i miejsce, by zamienić to na coś nowego. Proces ten mógłby być opisany jak „powrót do siebie po wyjściu na zewnątrz”. W takiej sytuacji klient może uznać, że nie podoba mu się to co odkrył z psychologiem, albo też, że to co odkrył jest zupełnie zaskakujące i chce zmienić to o 180 stopni. Czasem jest tak, że klient musi przejść specjalny trening np. relaksacji lub trening nabierania skuteczności w obecności bodźca wywołującego lęk. Niezależnie od przyczyn trudności w funkcjonowaniu, stanem oczekiwanym za końcowy przez klienta jest poprawa jakości funkcjonowania społecznego i realizacji własnych dążeń. Gdyby tak uogólnić to z czym ludzie mają największe problemy, to w tych względach pojawiają się największe cierpienia. Mają za mało lub za dużo pracy lub oddają się zbyt bardzo innym ludziom (zaniedbując siebie) lub izolują się od innych. Głownie w takiej pracy chodzi o to, by wraz z psychologiem dojść do tego czego klient chce lub nie chce. Ważne jest by w tym czasie klient ufał psychologowi i procesowi w jakim się z nim znajduje. Dlaczego niektórzy ludzie boją się psychologów?

Częste nieporozumienia związane z doradztwem psychologicznym

Częstym nieporozumieniem wśród ludzi jest przekonanie, że psycholog dąży do tego, by wspierać klienta w trudnych momentach i dawać mu pewnego rodzaju „plastry na chore rany”, czyli pewne pocieszenie. Nic bardziej mylnego. Pocieszanie i podtrzymywanie na duchu, to może 0,05% czasu poświęconego przez psychologa na pracę z klientem. Psycholog zamiast pocieszania i poprawiania nastroju, używa głosu swojego rozsądku w pracy nad zachowaniem, myśleniem i odczuwaniem klienta, po to by ocenił on i ustalił czy to co się dzieje w nim działa, czy nie. Zdarza się tak, że w momentach trudnych dla klienta, a dodatkowo podczas jego pracy z psychologiem, ten pierwszy musi włożyć tytaniczny wysiłek w swoją zmianę. Nie ma raczej miejsca na pocieszanie w takich sytuacjach. Aczkolwiek empatia i zrozumienie ze strony psychologa, to miła rzecz w takich okolicznościach.

Ale dlaczego ludzie boją się psychologów? Dlaczego odczuwają lęk przed skorzystaniem z ich usług?

Lęk jest emocją chamującą. Sprawającą, że człowiek jest wycofany i skupia się na detalach rzeczywistości zewnętrznej i wewnętrznej. Zalęknione osoby mogą sobie również wyobrażać różne rzeczy na temat psychologa (że jest okrutny i będzie się pastwić lub śmiać z jego przeżyć), co pogłębia dalszy lęk, wycofanie i obawy przed psychologiem. Jest to straszne, ponieważ dana zalękniona osoba może być w ogromnej potrzebie, a jej lęk nie pozwala jej na zrobienie tego pierwszego kroku w kierunku zmiany swojego życia na lepsze, szczęśliwsze i piękniejsze. Taka sytuacja często pojawia się w zaburzeniach osobowości o charakterze unikowym (ang. avoidant personality disorder), choć przy odpowiednim podejściu psychologa do klienta i takie trudności są do pokonania.

Musimy wiedzieć, że psychologiczna praca jest wspólnym przedsięwzięciem opartym o moralność, sprawiedliowść i prawdę. Psycholog i klient współpracują w oparciu o te wartości. Nie chodzi o to, by psycholog zrobił coś klientowi np. wcisnął w niego wysoką samoocenę lub wgrał moduł redukcji lęku przed wejściem do samochodu po wypadku. Chodzi o to, że psycholog uczestniczy wspólnym przejściu z klientem przez jego historię, a także w tworzeniu jego nowej historii (takiej pożądanej i świadomej). Pomoc psychologiczna

Kiedy można poczuć lub zaobserwować, że realizowane doradztwo psychologiczne rzeczywiście działa? 

Doradztwo psychologiczne działa wtedy kiedy widzimy pożądaną zmianę (np. że osoba zaczyna o siebie bardziej dbać, mniej się denerwuje lub jest bardziej towarzyska), którą można określić za pomocą częstości pojawiania się, intensywności przejawiania się, a także od momentu kiedy klient zaczyna rezygnować z mniej efektywnych działań na rzecz tych bardziej efektywnych. Wtedy klient zaczyna czuć większy sens życia, ma nadzieję na przszłość, a także wzmocnienie i rozwój jakości jego własnego życia, realizacji celów i utrzymywanych relacji z innymi ludźmi. Te zmiany widać na własne oczy. Aczkolwiek, zależnie od tego jak klient silnie pracuje nad swoją zmianą zależy szybkość procesu takiej psychologicznej zmiany. Niemniej, bystrość, wiedza i wyczucie psychologa ma też ogromne znaczenie w dynamice zmian w życiu klienta.

Poniżej przedstawiam filmik na temat popularnych nieporozumień na temat psychologii. Ocziwiście jest ich więcej, dotyczą one wielu jej  obszarów takich jak doradztwa, psychoterapii, uczenia się, rozwoju człowieka, inteligencji itd. Warto się przekonać, że to co stereotypowo wiąże się ze skutecznością nie musi wcale takie być jeśli przyłożymy do tego naukowe metody, które wykorzystujemy w psychologii.

Bibliografia

Abele, A. E., & Wojciszke, B. (2007). Agency and Communion From the Perspective of Self Versus Others. Journal of Personality and Social Psychology, 93(5), 751–763. https://doi.org/10.1037/0022-3514.93.5.751

Abele, A. E., & Wojciszke, B. (2014). Communal and agentic content in social cognition: A dual perspective model. In Advances in Experimental Social Psychology (1st ed., Vol. 50, Issue December, pp. 195–255). Elsevier Inc. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-800284-1.00004-7

Berli, C, Loretini, P, Radtke, T, Hornung, R, Scholz, U. (2014). Predicting physical activity in adolescents: The role of compensatory health beliefs within the Health Action Process Approach. Psychology & Health, 29(4), 458–474. https://doi.org/10.1080/08870446.2013.865028

Derogatis, L. R., Fleming, M. P., Sudler, N. C., & DellaPietra, L. (n.d.). Psychological assessment. Managing Chronic Illness: A Biopsychosocial Perspective., 59–115. https://doi.org/10.1037/10511-003

Howle, T. C., Dimmock, J. A., Ntoumanis, N., Chatzisarantis, N. L. D., Sparks, C., & Jackson, B. (2017). The Impact of Agentic and Communal Exercise Messages on Individuals’ Exercise Class Attitudes, Self-Efficacy Beliefs, and Intention to Attend. Journal of Sport & Exercise Psychology, 19, 1–15. https://doi.org/10.1123/jsep.2017-0084

Hryniewicz, K., & Grzegorczyk, T. (2020). How different autonomous vehicle presentation influences its acceptance: Is a communal car better than agentic one ? PLoS ONE, 1–28. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0238714

Knäuper, B., Carrière, K., Frayn, M., Ivanova, E., Xu, Z., Ames-Bull, A., Islam, F., Lowensteyn, I., Sadikaj, G., Luszczynska, A., & Grover, S. (2018). The Effects of If-Then Plans on Weight Loss: Results of the McGill CHIP Healthy Weight Program Randomized Controlled Trial. Obesity, 26(8), 1285–1295. https://doi.org/10.1002/oby.22226

Kreausukon, P., Gellert, P., Lippke, S., & Schwarzer, R. (2012). Planning and self-efficacy can increase fruit and vegetable consumption: A randomized controlled trial. Journal of Behavioral Medicine, 35(4), 443–451. https://doi.org/10.1007/s10865-011-9373-1

Kuhl, J. (1981). Motivational and functional helplessness: The moderating effect of state versus action orientation. Journal of Personality and Social Psychology, 40(1), 155–170. https://doi.org/10.1037/0022-3514.40.1.155

Kuhl, J., Quirin, M., & Koole, S. L. (2015). Being Someone: The Integrated Self as a Neuropsychological System. Social and Personality Psychology Compass, 9(3), 115–132. https://doi.org/10.1111/spc3.12162

Kuhl, J., Quirin, M., & Koole, S. L. (2020). The Functional Architecture of Human Motivation: Personality Systems Interactions Theory (A. J. Elliot (ed.)). Advances in Motivation Science.

Maier, S. F., & Seligman, M. E. P. (2016). Learned helplessness at Fifty: Insights From Neuroscience. Psychological Review, 123(4), 340–367.

Seligman, M. E. P., & Maier, S. F. (1967). Failure to Escape Traumatic Shock. Journal of Experimental Psychology, 74(1), 1–9. https://doi.org/10.1037/h0024514

Unwin, A. (2007). Statistical consulting interactions: a personal view. AStA Advances in Statistical Analysis, 91(4), 349–359. https://doi.org/10.1007/s10182-007-0044-z

Vlaev, I., & Dolan, P. (2015). Action Change Theory : A Reinforcement Learning Perspective on Behavior Change. Review of General Psychology, 19(1), 69–95. https://doi.org/10.1037/gpr0000029

 

Dlaczego lubimy ludzi przyjacielskich (wspólnotowych) i trzymamy się z ludźmi zdolnymi (sprawczymi)?

Dlaczego lubimy ludzi przyjacielskich (wspólnotowych) i trzymamy się z ludźmi zdolnymi (sprawczymi)?

 

Jak teoretyzował David Bakan w swym psychodynamicznym eseju pod tytułem „The Duality of Human Existance”, każdy człowiek jest częścią większej społeczności, który nawiązuje i utrzymuje relacje z jej członkami, czyli ma on w pewnym sensie naturę wspólnotową. Natomiast każdy człowiek jest również realizatorem własnych celów i dążeń, czyli ma on sprawczą naturę (Bakan, 1966). Jego wspólnotowość odnosi się do życia wśród innych ludzi, a sprawczość do realizacji swoich pragnień. Od czasu jego rewolucyjnej psychodynamicznej publikacji wiele się zmieniło. Psychologia akademicka odeszła od psychodynamizmu i przeszła rewolucję poznawczą (Bandura, 1971, 1977; Maier & Seligman, 2016; Seligman & Maier, 1967). Niemniej, ukute przez Bakana psychologiczne pojęcia wspólnotowości i sprawczości człowieka, pozostały w dyskursie naukowym. Co prawda z pewnymi modyfikacjami terminologicznymi, ale nadal poznawane w toku badań (Abele & Hauke, 2019; Baryla et al., 2019; Cuddy et al., 2007; K. Hryniewicz, 2020a; Rosenberg et al., 1968; Wojciszke et al., 2011).

Cechy sprawczości i wspólnotowości pozostały, a postępy w ich poznawaniu zachodzą. Akumulacja sporej ilości badań psychologicznych pozwoliła psychologom naukowcom na wyekstrahowanie w poznaniu społecznym funkcji jakie spełniają treści wspólnotowe i sprawcze (Abele & Wojciszke, 2014). Okazało się, że cechy sprawcze, czyli inteligencja, trwałość, rzetelność, niezawodność itp. mają całkowicie inne znaczenie w zachowaniu się ludzi niż wspólnotowość, czyli ciepło, uczciwość, sprawiedliwość, przyjacielskość, dobrotliwość. Okazuje się, że te dwie kategorie znaczeń w rzeczywistości społecznej i indywidualnej, mają bardzo silny wpływ w zasadniczo różnych kontekstach interakcji z ludźmi, a także własnym działaniu zorientowanym na cel.

Okazuje się, że jeśli oceniamy zachowanie innego człowieka (w szczególności nieznanego), to największe znaczenia dla naszego zachowania się mają jego cechy wspólnotowe (a nie sprawcze), czyli np. na ile jest przyjacielski. Jeśli nie jest przyjacielski, to nasze zachowanie będzie polegało na dystansowaniu się od niego. W bardziej dosadnym języku, będziemy dążyć do ochrony siebie, ponieważ może się okazać, że nowo poznany nieprzyjacielski człowiek może nam zrobić krzywdę lub po prostu jakoś zaszkodzić. Także, wspólnotowość u innych ludzi, a szczególnie nieznanych ma bardzo silne znaczenie dla odbiorcy, bo jest źródłem korzyści i dobra ze strony innych ludzi (Abele & Hauke, 2019; Wojciszke & Abele, 2008).

Natomiast, co innego się dzieję kiedy osoba dąży do realizacji swoich indywidualnych celów. Dla takiej osoby cechy sprawcze we własnym działaniu, a także cechy sprawcze u innych osób, a nawet w innych obiektach np. produktach (K. Hryniewicz, 2020b; K. Hryniewicz & Grzegorczyk, 2020), mają bardzo silne znaczenie (silniejsze niż cechy wspólnotowe). Dzieje się tak ze względu na to, że cechy sprawcze np. bystrość kolegi lub siła sprzymierzeńca, pomaga osiągnąć indywidualne cele człowieka np. nauczyć się języka lub wygrać wyścig. Moje badania psychologiczne wykazały, że ludzie są zdolni również do tego, by dostrzegać cechy sprawcze i wspólnotowe w reklamach i produktach (K. Hryniewicz, 2020a; K. Hryniewicz & Grzegorczyk, 2020). Np. kiedy dążą do tego, by się zdrowo odżywiać, to silnie wartościują dobrą gatunkowo marchew z poniższej eksperymentalnej reklamy.

Dla urozmaicenia wpisu zachęcam do zobaczenia wersji reklamy wspólnotowej 🙂

 

Co wynika z tego, że społeczna psychologia funkcjonowania człowieka może być rozpatrywana z perspektywy sprawczości i wspólnotowości?

Dla pytania: „Dlaczego lubimy ludzi przyjacielskich (wspólnotowych) i trzymamy się z ludźmi zdolnymi (sprawczymi)?”, wiele. Każde spektrum zachowań człowieka może mieć swoje skrajności. Profesor Bogdań Wojciszke wykazał w serii badań, że sprawczość i wspólnotowość może przybierać pewne skrajności, które przestają być dla organizmu adaptacyjne (Lorenz, 1966; Peeters, 2008) i stają się źródłem krzywd i cierpień. Tymi zakresami zachowań jest niepohamowana sprawczość i niepohamowana wspólnotowość (Wojciszke & Szlendak, 2010). Niepohamowana sprawczość charakteryzuje się nadmiernym zachowaniem zorientowanym na koncentrację na sobie i własnych celach oraz marginalizowaniem relacji społecznych. Natomiast, niepohamowana wspólnotowość charakteryzuje się nadmiernym zachowaniem zorientowanym na koncentracji na innych połączonym z ignorowaniem własnej sprawczości. Oba zakresy niepohamowania mają bardzo silny wpływ na dobrostan człowieka, ponieważ wprowadzają w jego życie braki, konflikty np. bliscy – praca, a także frustrację i agresję (Brigandt, 2005; Lorenz, 1966). Braki te lub puste miejsca w życiu polegają na nadmiernej izolacji od innych ludzi, którzy są podstawowym źródłem zróżnicowanych emocji, przynależności, przyjemności i szczęścia (Ryan et al., 2008) lub polegają na stagnacji i braku rozwoju własnych kompetencji i dążenia do osobistych osiągnięć (Cuddy et al., 2007; K. A. Hryniewicz & Borchet, 2019; Wojciszke et al., 2011).

Realny przykład tych psychologicznych wspólnotowo – sprawczych skrajności?

Niepohamowaną sprawczość można zobrazować za pomocą przykładu kobiety, która stawia karierę i rozwój zawodowy w firmie na pierwszym miejscu. Jest samotna, nie jest zainteresowana budowaniem relacji z ludźmi, a jej jedynym tematem przy rozmowach z innymi jest praca, rozwój w jej dziedzinie i ciągłe wspominanie osobistych sukcesów. Może być tak, że relacje społeczne w których nie ma ona żadnego doświadczenia traktuje jako trujące, a także takie, które są źródłem zawodu, trudności i z których nic nie wynika. Takiej osobie po prostu, po pracy, nie starcza miejsca na kontakty z ludźmi, potrafi bardziej zadbać o siebie niż o innych lub też realizuje własne cele kosztem innych osób, czyli idzie po trupach do celu. Relacje z ludźmi nie mają dla niej żadnego znaczenia, a liczy się głównie jej własny postęp.

Aczkolwiek niepohamowana wspólnotowość jest zupełnie inną sytuacją psychologiczną, choć równie krzywdzącą. Osoba np. mężczyzna dotknięty tym kompleksem przekonań, emocji i zachowań stawia dobro relacji z innymi ponad swój własny rozwój. Dla dobra relacji z ludźmi jest w stanie znieść niezwykłe koszty dbania o dobrostan innych ludzi, a nie swój. Potrafi zrobić i zainwestować pieniądze, wysiłek i swój czas, by odbudować więź z bliską osobą. Jej dominującymi myślami jest to, co ludzie o niej powiedzą, jak ją potraktują lub też co o niej pomyślą. Osoba taka widzi relacje społeczne jako strukturę dla której się poświęca np. Jej przyjemność może zależeć od przyjemności innych osób, albo nie potrafi odmówić kiedy ktoś ją prosi o pomoc lub też postępuje wbrew sobie, by nie sprawić przykrości innymi. Taka osoba zrobi wszystko dla ludzi, bo dobro innych stawia wyżej niż dobro osobiste..

A co do odpowiedzi na pytanie „Dlaczego lubimy ludzi przyjacielskich (wspólnotowych) i trzymamy się z ludźmi zdolnymi (sprawczymi)?”. Dlatego, że dzięki ludziom wspólnotowym czujemy się bezpieczni, a z ludźmi zdolnymi osiągamy swoje cele które uważamy dla nas za ważne. Nimeniej nasza osobista postawa wobec któryś z tych dwóch wymiarów życia może mieć bardzo silny wpływ na nasze zachowanie.

Dominacja którejś ze skrajności może prowadzić do dotkliwego pogorszenia zadowolenia z naszego życia, a także kłopotów ze zdrowiem. Warto byśmy skutecznie dbali o balans pomiędzy uczestniczeniem w relacjach a realizacją własnych celów.

Dlaczego lubimy ludzi przyjacielskich (wspólnotowych) i trzymamy się z ludźmi zdolnymi (sprawczymi)?

Bibliografia

Abele, A. E., & Hauke, N. (2019). Comparing the facets of the big two in global evaluation of self versus other people. European Journal of Social Psychology, 0–2. https://doi.org/10.1002/ejsp.2639

Abele, A. E., & Wojciszke, B. (2014). Communal and agentic content in social cognition: A dual perspective model. In Advances in Experimental Social Psychology (1st ed., Vol. 50, Issue December, pp. 195–255). Elsevier Inc. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-800284-1.00004-7

Bakan, D. (1966). The duality of human existence: Isolation and Communion in Westarn Man. Beacon Press.

Bandura, A. (1971). Social learning theory. In Social Learning Theory (pp. 1–46). https://doi.org/10.1111/j.1460-2466.1978.tb01621.x

Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a Unifying Theory of Behavioral Change. Psychological Review1, 84(2), 191–215. https://doi.org/10.1037/0033-295X.84.2.191

Baryla, W., Bialobrzeska, O., Bocian, K., Parzuchowski, M., Szymkow, A., & Wojciszke, B. (2019). Perspectives Questionnaire: Measuring propensities to take viewpoints of agent or recipient. Personality and Individual Differences, 144(February), 1–10. https://doi.org/10.1016/j.paid.2019.02.025

Brigandt, I. (2005). The instinct concept of the early Konrad Lorenz. Journal of the History of Biology, 38(3), 571–608. https://doi.org/10.1007/s10739-005-6544-3

Cuddy, A. J. C., Fiske, S. T., & Glick, P. (2007). The BIAS Map: Behaviors From Intergroup Affect and Stereotypes. Journal of Personality and Social Psychology, 92(4), 631–648. https://doi.org/10.1037/0022-3514.92.4.631

Hryniewicz, K. (2020a). Efektywność marketingowa reklam sprawczych i wspólnotowych: efekt zbieżności z dążeniowym i wspólnotowym „ Ja ”. Marketing i Rynek, 2, 14–24. https://doi.org/10.33226/1231-7853.2020.2.2

Hryniewicz, K. (2020b). Why are communal advertisements more effective than agentic ones? The role of the self- congruity effect. International Journal of Internet Marketing and Advertising, In press.

Hryniewicz, K. A., & Borchet, J. (2019). Reaching goals through different means: will and cognition in the action of people with low and high action control. Current Issues in Personality Psychology, 7(4). https://doi.org/10.5114/cipp.2019.88298

Hryniewicz, K., & Grzegorczyk, T. (2020). How different autonomous vehicle presentation influences its acceptance: Is a communal car better than agentic one ? PLoS ONE, 1–28. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0238714

Lorenz, K. (1966). On Aggression. Doutledge Classics.

Maier, S. F., & Seligman, M. E. P. (2016). Learned helplessness at Fifty: Insights From Neuroscience. Psychological Review, 123(4), 340–367.

Peeters, G. (2008). The evaluative face of a descriptive model: Communion and agency in Peabody’ s tetradic model of trait organization. European Journal of Social Psychology, 38, 1066–1072. https://doi.org/10.1002/ejsp.524

Rosenberg, S., Nelson, C., & Vivekananthan, P. S. (1968). A Multidimensional Approach to the Structure of Personality Impressions. Journal of Personality and Social Psychology, 9(4), 283–294.

Ryan, R. M., Huta, V., & Deci, E. L. (2008). Living well: A self-determination theory perspective on eudaimonia. Journal of Happiness Studies, 9(1), 139–170. https://doi.org/10.1007/s10902-006-9023-4

Seligman, M. E. P., & Maier, S. F. (1967). Failure to Escape Traumatic Shock. Journal of Experimental Psychology, 74(1), 1–9. https://doi.org/10.1037/h0024514

Wojciszke, B., & Abele, A. E. (2008). The primacy of communion over agency and its reversals in evaluations. European Journal of Social Psychology, 38, 1139–1147. https://doi.org/10.1002/ejsp.549

Wojciszke, B., Baryla, W., Parzuchowski, M., Szymkow, A., & Abele, A. E. (2011). Self-esteem is dominated by agentic over communal information. European Journal of Social Psychology, 41(5), 617–627. https://doi.org/10.1002/ejsp.791

Wojciszke, B., & Szlendak, M. A. (2010). Skale do pomiaru orientacji sprawczej i wspólnotowej. Psychologia Społeczna, 5(13), 57–70. http://www.spoleczna.psychologia.pl/pliki/2010_1/Wojciszke_Szlendak_PS_2010_1.pdf

 

Psychoterapia czy psychologia zmiany?

Psychoterapia czy psychologia zmiany?

Psychoterapia czy psychologia zmiany? Czym są te metody pracy z klientem, a także jakie są podobieństwa i różnice między tymi dwoma podejściami do zmiany zachowania? W tym wpisie rozjaśnię w pewien sposób mój pogląd na te dwa podejścia do psychologicznej zmiany, a także określę podobieństwa i różnice między nimi.

Różne szkoły psychoterapii (bardziej i mniej skuteczne)

Psychoterapia jest zgeneralizowanym podejściem zmiany zachowania, a niekiedy i całej filozofii życia klienta. W zależności od podejścia psychoterapeutycznego, taki proces może skończyć się na jednym spotkaniu (np. Psychoterapia Skoncentrowana na Rozwiązaniach), ale może też trwać kilka lat (co jest według mnie chore). Przykładem długotrwającej psychoterapii jest psychoanaliza (Terapia Psychoanalityczna) w której psychoterapeuta za pomocą różnych barwnych interpretacji zachowania klienta, robi mu za jego pieniądze magiczne hokus-pokus. Ogólnie jestem przeciwnikiem terapii psychoanalitycznej, a psychoterapeutów pracujących w tym nurcie uważam za osoby, które ze względu na ignorancję, przyjęły nietrafną teorię funkcjonowania człowieka. Co idzie za takim błędnym rozumowaniu dotyczącym przyczyn zachowania się ludzi i naiwnej obronie tej teorii? To proste. Nieskuteczny proces psychoterapii klienta, czyli zmiany zachowania niepożądanego na zachowanie pożądane. Psychoanalityk kierujący się nietrafną koncepcją psychiki ludzkiej nie jest w stanie wpływać na zmianę psychiki klienta. Najogólniej mówiąc, osoby korzystające z tej formy terapii psychologicznej tracą czas, pieniądze i swoje życie na babranie się z samym sobą przy asyście psychologicznego dziwoląga, który uważa, że jakieś nierozwiązane konflikty z dzieciństwa mają nieświadome i kluczowe znaczenie w aktualnym zachowaniu się i trzeba je koniecznie przepracować. Najlepiej trochę świadomie i trochę nieświadomie, a jest to możliwe dopiero w po kilku latach wizyt z psychologiem psychoanalitykiem.

Niemniej, inne formy psychoterapii np. Psychoterapia Poznawczo Behawioralna bazują na nieco trafniejszych teoriach psychologicznych, które jednak biorą pod uwagę jawne zachowania, emocje i przekonania o aktualnym świecie wewnętrznym i zewnętrznym człowieka. Dzięki pracy poznawczego psychoterapeuty nad zmianą przekonań o idiosynkratycznym poznaniu klienta, dochodzi do sukcesywnych zmian odczuwanych emocji w danych sytuacjach, a za tym idzie zmian zachowań klienta. Przykładem może być agresja słowna przejawiana przez ojca na dziecko, które to psoci wrzucając chipsa do wody gazowanej. Uświadomienie ojcu, że jego agresja wynika z przekonania o tym, że dziecko robi mu na złość może mieć kluczowe znaczenie w zmianie jego agresywnego zachowania. Wystarczy, że ojciec zrozumie fakt dotyczący tego, że dziecko eksperymentuje i jest czegoś ciekawe, a jego sposób reagowania emocjonalnego na takie pozorne psocenie może się zmienić na to, że będzie on cieszyć się razem z dzieckiem ze wspólnego eksperymentowania. Zmiana sposobu myślenia o pewnych sytuacjach ma ogromny wpływ na odczuwane emocje i idące za tymi emocjami zachowanie. Taka poznawcza psychoterapia ma swoje korzenie w długiej tradycji badawczej i bardzo dobrze udowodnionej skuteczności w badaniach naukowych i praktyce klinicznej (Bandura, 1961, 1971, 1986; Bandura & Adams, 1977; Kuhl, 1981; Maier & Seligman, 2016; Seligman & Maier, 1967). Niemniej, poza procesem psychoterapii poznawczej jako procesem uczenia się może być coś jeszcze.

Jest nią psychologia zmiany zachowań

Wiemy czym jest podejście psychoterapeutyczne do zmiany zachowań, ale czym jest psychologia zmiany zachowań? Psychologia zmiany zachowań jest podejściem polegającym na wykorzystaniu teorii psychologicznych w celu dostarczenia pomocy klientowi w zmianie jego zachowań. A teorie te mogą być różne. Przykładowo teoria zmiany zachowań zdrowotnych (Schüz et al., 2011; Schwarzer, 2008, 2014), która jest dedykowana do zmiany diety, rzuceniu papierosów czy dbaniu o swoją fizyczność. Akurat ta teoria psychologiczna łączy w sobie różne teorie np. teorie społeczno-poznawczą (Bandura & Adams, 1977), teorię planowania (Gollwitzer, 1999; Gollwitzer & Sheeran, 2006) oraz teorię planowanego zachowania się (Ajzen, 1991; Ajzen & Kruglanski, 2019). Niemniej, implementacja jej w sytuacji klienta, który nie radzi sobie z utrzymaniem pożądanego zachowania się (np. diety) ze względu na brak poczucia skuteczności po spadkach siły woli jest niesamowicie skuteczne. Dzieje się tak ze względu na to, że teoria ta wyjaśnia znaczenie kluczowych przyczyn inicjacji pożądanego zachowania się zdrowotnego i jego długotrwałego utrzymania. Jeśli człowiek ma nadwagę i bardzo by chciał schudnąć, to wydaje się, że praca w zgodzie z tą teorią jest w stanie zagwarantować trwałą zmianę. Oczywiście praca psychologiczna z taką osobą może zmienić kierunek, bo może okazać się, że osoba ta ma również problemy z poznaniem siebie samej, co skutkuje podejmowaniem decyzji niezgodnych z jej „Ja” lub opóźnianiem ich podejmowania. W przypadku pracy nad umożliwieniem wglądu osoby we własne wartości, cele, postawy i doświadczenia można skorzystać z teorii interakcji systemów osobowości (Kuhl, 1981, 2000, 2001). Teoria ta jednoznacznie wskazuje warunki w których człowiek zachowuje się w zgodzie z „Ja”. W takim podejściu, wykształcony psycholog przeskakuje z teorii, na teorii, ze względu na trafność z jaką dana teoria pozwala zmianę danego spektrum zachowań. Zauważmy, że teoria psychoanalitycza nie posługuję się w ogóle konstruktem dostępu do „Ja”, czyli dostępu do całej historii uczenia się danej osoby. Ta historia uczenia się, to doświadczenia, wartości, cele, pragnienia, przeżycia, traumy itp. Natomiast, teoria interakcji systemów osobowości dokładnie wyjaśnia warunku jakie muszą być spełnione, by osoba miała swobodny dostęp do „Ja” jako bogactwa doświadczeń klienta uważanych za jego własne. Niektóre teorie psychologiczne nie wskazują tego zjawiska w sowich przewidywaniach. Niemniej, dostęp do systemu „Ja” opisanego przez teorie interakcji systemów osobowości (Kuhl, 2000, 2001), ma kluczowe znaczenie w podejmowaniu decyzji zbieżnych z własnym systemem przekonań i doświadczeń (Ryan et al., 2008; Schüler et al., 2019). Doskonale wiemy co się dzieje jeśli osoba źle dobierze sobie partnera życiowego np. kierując się wyłącznie grubością portfela lub wielkością biustu, a nie swoimi potrzebami.

Jakie są różnice i podobieństwa między tymi podejściami?

Psychoterapia i psychologia zmiany ma wspólny mianownik w miejscu zmiany zachowań człowieka. Oba podejścia są zogniskowane na pracę dotyczącą zmiany zachowań niepożądanych przez klienta na zachowania pożądane. Najogólniej mówiąc, w obu tych psychologicznych podejściach dąży się do poprawienia dobrostanu ludzi. Różnice między psychoterapią i psychologią zmiany są takie, że szkoły psychoterapii bazują na względnie stałym postrzeganiu przyczyn zachowania się ludzi, a niekiedy bardzo silnie bazują na medycznej klasyfikacji chorób i zaburzeń. Natomiast psychologia zmiany jest multiteoretycznym podejściem do identyfikacji przyczyn zachowania się człowieka. Każdy człowiek jest inny, a także ma różne problemy. Z jednym człowiekiem mającym problem z rzuceniem palenia papierosów będzie się pracowało nad wzmocnieniem jego wglądu we własne „Ja” i podejmowaniem decyzji w zgodzie z własnymi celami, a z drugim człowiekiem i tym samym problemem, będzie się pracowało nad redukcją silnych i negatywnych emocji, które redukuje za pomocą substancji. Jakie podejście psycholgiczne jest lepsze do pracy z klientem potrzebującym pomocy psychologicznej, psychoterapia czy psychologia zmiany? Przyszłość pokaże. Niemniej, osobiście wierzę bardziej w multiteoretyczne podejście do pracy z klientem (czyli psychologię zmiany) niż jedną wszechstronną teorię funkcjonowania psychiki i zachowania się ludzi (różne szkoły psychoterapii). Po prostu nie ma takiej teorii, która mogłaby w sposób kompleksowy, wszechstronny i szczegółowy opisać, wyjaśnić i przewidywać zachowania ludzi. Jeśli ktoś twierdzi, że taka teoria psychologiczna istnieje i do tego jest skuteczna, to prawdopodobnie jest ignorantem. Poza tym medyczna sugestia w słowie terapia zakłada pewną taksonomiczność zjawisk psychologicznych, co jest poniekąd prawdą w kontekście ich przejawów między gatunkami zwierząt (Brigandt, 2005; Lorenz, 1966; Prize et al., 1989). Niemniej, przyczyny zachowań ludzi są w rzeczywistości wielowymiarowe, a także powiązane z innymi zachowaniami, sytuacjami i ludźmi. Przykładając taksonomię terapeutyzowania pewnych zaburzeń ludzkich, tracimy z pola widzenia złożoność tych zachowań, których rozplątanie i prawidłowe połączenie daje prawdziwy efekt psychologicznej, a także trwałej zmiany.

Poniższy filmik przedstawia teorię zmiany, czyli transteoretyczny model zmiany (Prochaska et al., 2008).

Tutaj są przedstawione pewne techniki oddziaływania psychologicznego na zmianę zachowania ludzi w skali społecznej.

 

Psychoterapia czy psychologia zmiany zachowania

Bibliografia naukowa

 

Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Orgnizational Behavior and Human Decision Processes, 50, 179–211. https://doi.org/10.1016/0749-5978(91)90020-T

Ajzen, I., & Kruglanski, A. W. (2019). Reasoned action in the service of goal pursuit. Psychological Review, July. https://doi.org/10.1037/rev0000155

Bandura, A. (1961). Psychotherapy as a learning process. Psychological Bulletin, 58(2), 143–159. https://doi.org/10.1037/h0040672

Bandura, A. (1971). Social learning theory. In Social Learning Theory (pp. 1–46). https://doi.org/10.1111/j.1460-2466.1978.tb01621.x

Bandura, A. (1986). The Explanatory and Predictive Scope of Self-Efficacy Theory. Journal of Social and Clinical Psychology, 4(3), 359–373. https://doi.org/10.1521/jscp.1986.4.3.359

Bandura, A., & Adams, N. E. (1977). Analysis of self-efficacy theory of behavioral change. Cognitive Therapy and Research, 1(4), 287–310. https://doi.org/10.1007/BF01663995

Brigandt, I. (2005). The instinct concept of the early Konrad Lorenz. Journal of the History of Biology, 38(3), 571–608. https://doi.org/10.1007/s10739-005-6544-3

Gollwitzer, P. M. (1999). Implementation intentions. American Psychologist, 54(7), 493–503. https://doi.org/10.1177/0146167207311201

Gollwitzer, P. M., & Sheeran, P. (2006). Implementation Intentions and Goal Achievement: A Meta-analysis of Effects and Processes. Advances in Experimental Social Psychology, 38, 69–119. https://doi.org/10.1016/S0065-2601(06)38002-1

Kuhl, J. (1981). Motivational and functional helplessness: The moderating effect of state versus action orientation. Journal of Personality and Social Psychology, 40(1), 155–170. https://doi.org/10.1037/0022-3514.40.1.155

Kuhl, J. (2000). A Functional-Design Approach to Motivation and Self-Regulation: The Dynamics of Personality Systems Interactions. In M. Boekaerts, P. R. Pintrich, & M. Zeidner (Eds.), Handbook of Self-Regulation (pp. 111–169). Academic Press. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/B978-0-12-109890-2.X5027-6

Kuhl, J. (2001). A Functional Approach to Motivation. In A. Efklides, J. Kuhl, & R. M. Sorrentino (Eds.), Trends and Prospects in Motivation Research (pp. 239–268). Springer, Dordrecht. https://doi.org/10.1007/0-306-47676-2_14

Lorenz, K. (1966). On Aggression. Doutledge Classics.

Maier, S. F., & Seligman, M. E. P. (2016). Learned helplessness at Fifty: Insights From Neuroscience. Psychological Review, 123(4), 340–367.

Prize, N., Tinbergen, N., & City, N. Y. (1989). Konrad Lorenz , Classical Ethology , and Imprinting.

Prochaska, J. O., Wright, J. A., & Velicer, W. F. (2008). Evaluating theories of health behavior change: A hierarchy of criteria applied to the transtheoretical model. Applied Psychology, 57(4), 561–588. https://doi.org/10.1111/j.1464-0597.2008.00345.x

Ryan, R. M., Huta, V., & Deci, E. L. (2008). Living well: A self-determination theory perspective on eudaimonia. Journal of Happiness Studies, 9(1), 139–170. https://doi.org/10.1007/s10902-006-9023-4

Schüler, J., Baumann, N., Chasiotis, A., Bender, M., & Baum, I. (2019). Implicit motives and basic psychological needs. Journal of Personality, 87(1), 37–55. https://doi.org/10.1111/jopy.12431

Schüz, B., Wurm, S., Ziegelmann, J. P., Warner, L. M., Tesch-Römer, C., & Schwarzer, R. (2011). Changes in functional health, changes in medication beliefs, and medication adherence. Health Psychology, 30(1), 31–39. https://doi.org/10.1037/a0021881

Schwarzer, R. (2008). Modeling health behavior change: How to predict and modify the adoption and maintenance of health behaviors. Applied Psychology, 57(1), 1–29. https://doi.org/10.1111/j.1464-0597.2007.00325.x

Schwarzer, R. (2014). Life and death of health behavior theories. Health Psychology Review, 8(1), 53–56.

Seligman, M. E. P., & Maier, S. F. (1967). Failure to Escape Traumatic Shock. Journal of Experimental Psychology, 74(1), 1–9. https://doi.org/10.1037/h0024514

 

Psychologia rzucania palenia papierosów

Psychologia rzucania palenia papierosów

 

Psychologiczne metody rzucania palenia papierosów

Psychologia rzucania palenia papierosów, a także psychologiczne metody oraz triki rzucania palenia to obszary psychologii zdrowia, a także psychologii uzależnień, których przedmiotem jest kierowanie klienta poznaniem i emocjami tak, by ten był na tyle silny, by rzucić palenie. Psychologia rzucania palenia, jaką opiszę w tym wpisie, bazuje na modelu psychologicznej zmiany opracowanym przez niemieckiego profesora Ralfa Schwarzera (Schwarzer, 2008). Jest to model teoretyczny psychologii zmiany zachowań wyjaśniający przyczyny jakie wpływają na podjęcie zachowania zdrowotnego (rzucenie palenia papierosów jest jak najbardziej takim zachowaniem), a także jakie są psychologiczne procesy pośredniczące pomiędzy chęcią wykonania zdrowotnych zachowań (intencja do rzucenia palenia papierosów) a rzeczywistymi zachowaniami związanymi z powstrzymywaniem się od palenia (np. odmawianie znajomym kiedy Ci zaproszą w przerwie na relaksujący dymek).

Psychologia rzucania palenia papierosów z tobą w czasie zmiany pl

Psychologia rzucania palenia papierosów

Psychologia rzucania palenia papierosów według tego modelu polega na tym, że w zależności od nastawienia osoby do rzucenia palenia będzie się stosowało konkretne oddziaływanie psychologiczne lub zestaw oddziaływań. Przykładowo osoby które chcą rzucić palenie (Ajzen, 1991), czyli mają pewną motywację, ale nie bardzo wiedzą jak to zrobić, najbardziej skorzystają z treningu psychologicznego który wzmocni w nich poczucie skuteczności i silną wolę do radzenia sobie z impulsami oraz sytuacjami które mają wpływ po zapalenie papierosa (Bandura, 1977; Kuhl, 2000). Np. osoby często są w stanie wytrzymać kilka dni bez palenia, ale przychodzi pewna sytuacja w której znów sięgają po papierosa. Pomimo tego, że osoby te nie chcą palić, to sięgają i odpalają sobie fajeczkę, aczkolwiek znów muszą zaczynać rzucanie od początku. Z takiego wzorca zachowania wynika, że osoby takie mają pomysł na to jak zacząć rzucanie palenia, ale nie mają psychologicznych strategii do utrzymania takiego zachowania w dłużej perspektywie czasowej lub powrotu do abstynencji po niepowodzeniu. Z takimi osobami powinno się pracować nad wzmocnieniem swojej skuteczności radzenia sobie z sytuacjami palenia, które występują w toku rzucania. Np. określić sytuacje w których osoby takie w końcu się poddają paleniu i wypracować wraz z nią sposoby radzenia sobie z nimi tak, by do zapalenia nie dopuścić. Taka psychologiczna procedura rzucania palenia papierosów mogłaby się odbywać różnie, bo ludzie się różnią od siebie pod wszystkimi względami. Np. jedna  osoba która zapali z nudów może nauczyć się tego, by w sytuacji w której poczuje nudę nie rozweselać się papieroskiem, tylko włączyć sobie dobry kabaret lub obejrzeć wysmakowane memy. Natomiast, druga osoba w takiej samej sytuacji będzie wolała nie przerywać sobie nudy, tylko oddać się zaletom jej czasowego przeżycia samej.

Samokontrola w procesie rozpoczęcia rzucania palenia papierosów

Psychologiczne metody rzucania palenia papierosów mogą również dotyczyć nauczenia osoby, że ma ona kontrolę na tym by w ogóle zacząć rzucenie. Wzmocnienie w niej poczucia skuteczności rzucenia palenia może polegać na tym, by wypracować w osobie przekonanie, że jest w stanie coś zmienić w swoim życiu. Często osoby chcą coś ze sobą zrobić, ale zupełnie nie widzą jak tego dokonać lub mają zaniżone poczucie skuteczności pod tym względem i zupełnie nie potrafią zacząć. Niemniej, osoby takie w swoim życiu radziły sobie pewnie z innymi problemami np. z prawidłowym odżywaniem się lub ustabilizowaniem swojego rytmu snu i czuwania, albo odejścia z toksycznej relacji z innym człowiekiem. Wystarczy wydobyć z osoby potencjał z jakim radziły sobie z tymi problemami i przenieść go na obszar rzucenia palenia. Zbudowanie poczucia skuteczności na takiej bazie doświadczeń z przeszłości pozwala na wypracowanie sobie mechanizmów działania które są dla osoby znane.

 

Jak w ogóle zacząć rzucanie palenia papierosów?

Zupełnie inna historia ze zmianą zachowania prozdrowotnego, czyli rzucenia palenia papierosów, jest w psychologicznej sytuacji w której osoba nie ma zamiaru rzucać, czyli jest przed fazą chęci rzucenia palenia. Po prostu sobie pali i pali. Według wspomnianej teorii, czynniki które niewątpliwie zachęcą tę osobę do rzucenia to lęk przed negatywnymi konsekwencjami palenia papierosów, a także korzyści wynikające z tego, że przestanie palić papierosy. Osoba która nie widzi problemu z paleniem raczej nie zwróci się do psychologa o poradnictwo związane z tym jak je rzucić. Aczkolwiek różne czynniki zewnętrzne i wewnętrzne mogą ją ku temu skłaniać. Przykładowo lęk. Z badań psychologicznych wynika, że lęk jest bardzo silnym hamulcem zachowania się. Obawa przed czymś np. wysokością bardzo silnie wpływa na zachowanie osób i wycofanie się od źródła lęku np. przepaści. W przypadku palenia papierosów może to być lęk przed dotkliwą zmianą zdrowotną np. niepłodnością, rakiem płuc, słabą wydolnością oddechową lub smrodem z jamy ustnej. Dobrym, ale moim zdaniem niedoskonałym, sposobem są aktualne zdjęcia na paczkach papierosów. Przedstawiają one różne choroby i inne negatywne konsekwencje palenia, które z pewną siłą wywołują lęk i refleksję nad rzuceniem palenia papierosów. I może nie jest to skuteczne tak jakbyśmy tego oczekiwali, ale jest to dosyć prosta i tania metoda, by zmobilizować pewne osoby do zmiany. Na niektórych zadziała obraz nędzy i rozpaczy na paczce papierosów które właśnie palą, a na innych będzie miała wpływ rozmowa bliskich osób na ten sam temat.

Psychologia rzucania palenia jaką proponuje model zmiany zachowań zdrowotnych w ujęciu Ralfa Schwarzera to dobra teoria psychologicznej zmiany. Badania psychologiczne wskazują jego wysoką skuteczność jeśli chodzi o zmianę zachowań zdrowotnych i można z powodzeniem zaaplikować do zmian zachowań związanych z rzucaniem palenia papierosów. Jest to ciekawa perspektywa interpretacji tego czym jest psychologia rzucania palenia papierosów.

Poniżej można zapoznać się z takim modelem psychologicznej zmiany w teorii

Bibliografia

Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Orgnizational Behavior and Human Decision Processes, 50, 179–211. https://doi.org/10.1016/0749-5978(91)90020-T

Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a Unifying Theory of Behavioral Change. Psychological Review1, 84(2), 191–215. https://doi.org/10.1037/0033-295X.84.2.191

Kuhl, J. (2000). A Functional-Design Approach to Motivation and Self-Regulation: The Dynamics of Personality Systems Interactions. In M. Boekaerts, P. R. Pintrich, & M. Zeidner (Eds.), Handbook of Self-Regulation (pp. 111–169). Academic Press. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/B978-0-12-109890-2.X5027-6

Schwarzer, R. (2008). Modeling health behavior change: How to predict and modify the adoption and maintenance of health behaviors. Applied Psychology, 57(1), 1–29. https://doi.org/10.1111/j.1464-0597.2007.00325.x

 

Jak wyleczyć depresję? Psychologiczne perspektywy pracy z depresją.

Jak wyleczyć depresję? Psychologiczne perspektywy pracy z depresją

Jak wyleczyć depresję? Dzięki badaniom naukowym psychologiczne perspektywy pracy z depresją rozszerzają się i integrują w fascynujące metody działania. Badacze psychologii i praktycy psychoterapii, a także psychologowie zmiany są zgodni, że ludzie (podobnie jak i zwierzęta) przeżywający długotrwałe i dotkliwe wydarzenia awersyjne wykazują pogorszone działanie w innych i zupełnie niezwiązanych okolicznościach. Np. przemoc domowa wpływa na słabe wyniki w pracy czy w szkole. W takich sytuacjach, zgodnie z teorią wyuczonej bezradności (Seligman & Maier, 1967), ludzie nie podejmują wystarczających działań by poradzić sobie z nowymi problemami/wyzwaniami, bo są przekonani, że jakiekolwiek ich działanie nie będzie wystarczająco skuteczne, by sobie poradzić. Osoby takie reprezentują w swoim zachowaniu deficyt motywacyjny, czego jawną ekspresją jest bierność i brak zdolności do uczenia się nowych rzeczy. Osoby te generalizują brak umiejętności radzenia sobie w jednej sytuacji na radzenie sobie w innych sytuacjach. Taki mechanizm pracuje jak walec który osłabia funkcjonowanie osoby w kolejnych sferach jej życia: rodzina, przyjaciele, praca, hobby, szkoła, inni ludzie, a w skrajnych przypadkach nawet i opieka nad sobą i ochrona siebie. Nurty teoretyczne w psychoterapii depresji.

Teorie depresji: Motywacyjna i Funkcjonalna bezradność

W tak usytuowanej teoretycznie wizji osoby z symptomami depresji możemy postawić pytanie: Jak wyleczyć w końcu depresję? Jaki rodzaj pomocy psychologicznej lub psychoterapii zastosować, by osoba się podniosła. Niemniej, wydaje się, że takie pytanie jest jeszcze za wcześnie postawione. Chodzi o to, że przyczyną depresji może być coś innego niż deficyt motywacyjny, czego skutkiem jest brak chęci podejmowania odpowiednich zachowań. Może wcale nie chodzić o to, że osoby nie chcą wstać z łóżka, bo może być zupełnie odwrotnie. One bardzo tego chcą, ale zupełnie nie wiedzą jak to zrobić. Przyczyną tak postawionego problemu depresji może być funkcjonalna bezradność, czyli bezradność wynikająca z braku skoordynowania swojego poznania/myślenia np. zatroskanie sprawami niezwiązanymi z bieżącą sytuacją, zapętlenie swoich myśli, nadmierne skupienie na rzeczach nieważnych, myślenie o swoich emocjach itp. (Kuhl, 1981).

Już wiele lat temu w roku 1927 Pani Zeigarnik wraz z jej współpracowniczką Ovsiankiną wykazały, że osoby które nie ukończyły do końca zadania eksperymentlnego charakteryzowały się lepszą pamięcią elementów takiego właśnie zadania, niż osoby które ukończyły te zadanie w całości. Znaczy to, że nie ukończone zadania mają swoje nieświadome i dynamiczne życie w umyśle człowieka. Dotyczy to zjawiska utrzymującej się w umyśle niezrealizowanej intencji działania (Goschke & Kuhl, 1993). Może być tak i tak w sumie rzeczywiście jest, że osoby w stanie depresji bardzo chcą wykonać zadania (Kuhl, 1981, 2000, 2001). Mają one swój umysł przepełniony intencjami wykonania różnych zachowań, one mają wysoką chęć działania, niemniej nie mają możliwości przejścia ze stanu zdegenerowanego poznania (czyli zatroskania sprawami niezwiązanymi z bieżącą sytuacją, zapętlenia swoich myśli, nadmiernego skupienia na rzeczach nieważnych, myślenia o swoich emocjach) w działanie. Czy metody psychoterapii lub pomoc specjalisty psychologa może zmniejszyć depresyjne objawy?

Jak w takim razie wyleczyć depresję?

Symptomy depresji takie jak obsesyjne myślenie o przyszłych i przeszłych stanach, niezdolność w ciągłe zaangażowanie się w działania, wyhamowanie prostych zachowań (jedzenie, mycie, ubieranie się) mogą być wyjaśniane poprzez nadmierny poziom zdegenerowanych intencji realizacji działań i zgeneralizowanej orientacji na stan, a nie na działanie (Kuhl, 1985). Np. niechęć do włożenia łyżki z zupą do ust może być skutkiem skupienia się tym co jest problemem danej osoby, a nie że jej się tego nie chce zrobić. Osoba taka zapytana o przyczyny niechęci jedzenia powie, że jej się nie chce, ale rzeczywiste przyczyny do których ludzie nie mają świadomego dostępu, dotyczą braku poznawczych zdolności do wykonania działania np. zjedzenia zupy.

Z perspektywy takich funkcjonalnych, a nie motywacyjnych przyczyn depresji skupienie psychologa lub psychoterapeuty w pracy z osobą mającą symptomy depresji powinno ogniskować się na tym, by skłonić osobę do działania poprzez uczenie jej jak może działać (plany radzenia sobie) i lekceważyć myśli i stany niezwiązane z działaniem (np. powiedzieć na głos, że teraz zje pierwszą łyżkę zupy i nic go nie powstrzyma).

Jak wyleczyć depresję? Jak psycholog lub psychoterapeuta pracuje z depresją? Czy psychoterapia jest skuteczna? Nowsze badania i teorie wskazują, by skutecznie pracować z osobą dotkniętą depresją, konieczne jest zmieniać umiejętnie procesy afektywne jakie w nim zachodzą, a które to mają zasadniczy wpływ na stan organizmu. Chodzi o to, by doprowadzić klienta do sytuacji kiedy ma przygotowany/wypracowany schemat działania w konkretnych okolicznościach i w jakiś sposób jest w stanie wzbudzić w sobie pozytywny afekt np. jeśli zje tę pierwszą łyżkę zupy, to zrobi mu się cieplej i milej. Zgodnie z teorią interakcji systemów osobowości (Kuhl, 2000; Kuhl & Quirin, 2020; Quirin et al., 2019) utrzymujący się negatywny afekt nie pozwala na dostęp do zasobów Ja osoby np. jej osobistych umiejętności, dążeń, wiedzy, doświadczeń, wspomnień, znanych zachowań itp. Taki negatywny afekt składnia osobę na orientację na detalach rzeczywistości zewnętrznej (różne obiekty takie jak ściana, łyżka, samochód czy inni ludzie) i tych związanych z życiem wewnętrznym (detale myśli, cząstki wspomnień, uczucia, stany emocjonalne). Natomiast moment zmiany afektu negatywnego na pozytywny zmienia tryb funkcjonowania organizmu (z orientacji na stanie na orientację na działanie). Ta zmiana odczuwanego afektu jest nazywana samo-facylitacją (self-facilitation) i ma znaczący wpływ na sukces wykonania intencji do działania.

Jak wyleczyć depresję? Psychologiczne perspektywy pracy z depresją

Dla osób niemieckojęzycznych przesyłam krótki wywiad z twórcą teorii interakcji systemów osobowości, czyli profesorem Juliusem Kuhlem.

Bibliografia:

Goschke, T., & Kuhl, J. (1993). Representation of intentions: Persisting activation in memory. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition, 19(5), 1211–1226. https://doi.org/10.1037/0278-7393.19.5.1211

Kuhl, J. (1981). Motivational and functional helplessness: The moderating effect of state versus action orientation. Journal of Personality and Social Psychology, 40(1), 155–170. https://doi.org/10.1037/0022-3514.40.1.155

Kuhl, J. (1985). Action Control From Cognition to Behavior (J. Kuhl & B. Jürgen (eds.); 1st ed.). Springer-Verlag Berlin Heidelberg.

Kuhl, J. (2000). A Functional-Design Approach to Motivation and Self-Regulation: The Dynamics of Personality Systems Interactions. In M. Boekaerts, P. R. Pintrich, & M. Zeidner (Eds.), Handbook of Self-Regulation (pp. 111–169). Academic Press. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/B978-0-12-109890-2.X5027-6

Kuhl, J. (2001). A Functional Approach to Motivation. In A. Efklides, J. Kuhl, & R. M. Sorrentino (Eds.), Trends and Prospects in Motivation Research (pp. 239–268). Springer, Dordrecht. https://doi.org/10.1007/0-306-47676-2_14

Kuhl, J., & Quirin, M. (2020). The Functional Architecture of Human Motivation : Personality Systems The Functional Architecture of Human Motivation : Personality Systems Interactions Theory. March.

Quirin, M., Tops, M., & Kuhl, J. (2019). Autonomous Motivation, Internalization, and the Self: A functional Apprach of Interacting Neuropsychological Systems. In R. M. Ryan (Ed.), The Oxford Handbook of HUman Motivation Second Edition (pp. 393–413). Oxford Univeristy Press.

Seligman, M. E. P., & Maier, S. F. (1967). Failure to Escape Traumatic Shock. Journal of Experimental Psychology, 74(1), 1–9. https://doi.org/10.1037/h0024514

 

Uzależnienie od Social Mediów, to uzależnienie naszych czasów?

Uzależnienie od Social Mediów, to uzależnienie naszych czasów?

Social media są bez wątpienia przełomem który mocno zmienił świat w którym teraz żyjemy. Ich wpływ na biznes, przepływ informacji, marketing produktów, rozrywkę oraz czas wolny był, jest i będzie olbrzymi (wraz z następnymi innowacjami w świecie social mediów). Rozwój aplikacji do social mediów (np. Facebook) na telefon oraz tablety pozwalają na łatwe wrzucenie zdjęcia oraz filmów, a także komunikowaanie się z innymi. Z aplikacjami jest również związane zjawisko natychmiastowości powiadomień na które ludzie szybko reagują. W dodatku, social media pozwalają na ciągłe śledzenie nowych informacji, komunikację z innymi, a także ich śledzenie. Niemniej, możliwości jakie stwarzają social media mogą prowadzić do uzależnień od tej formy kontaktu ze światem i innymi ludźmi. Niekontrolowane i nadmierne używanie social mediów ma negatywny wpływ na funkcjonowanie ludzi, a także życie ich rodzin i bliskich. Dlatego, w tym wpisie dotyczącym mediów społecznościowych chciałbym skupić się na odpowiedzi na dwa pytania:

1) Czy w dzisiejszych czasach ludzkie potrzeby kontaktowania się z innymi się zmieniły?

2) Czy internet i social media zmieniają w jakiś sposób funkcjonowanie człowieka?

Czy w dzisiejszych czasach ludzkie potrzeby kontaktowania się z innymi się zmieniły?

Ludzie mają fundamentalną potrzebę przynależności i budowania związków z innymi ludźmi (Abele & Wojciszke, 2014; Bakan, 1966), dla których komunikacja werbalna i niewerbalna jest kluczowym elementem (Hou et al., 2019). Niemniej, czy pojawienie się social mediów coś w człowieku zmieniło? Człowiek jako taki się nie zmienił od social mediów. Jedyne co się w nim zmieniło to sposób jego zachowania się w realizacji swoich podstawowych potrzeb, czyli potrzeb kontaktu z innymi. A to ma swoje dobre i złe strony. Z pozytywnymi aspektami związany jest nieograniczony geograficznie i czasowo kontakt, a także ciepłe uczucie sentymentu kiedy przypominamy sobie czasy kiedy umawialiśmy się z kimś bezpośrednio lub ewentualnie telefonicznie na spotkanie. Kto nie zadbał o kontakt z odpowiednim wyprzedzeniem lub nie uczestniczył w życiu swojej społeczności, ten miał problemy z załatwieniem swoich potrzeb, pragnień, a także celów. Teraz kontakt i dynamika komunikacji z innymi jest ciągła, natychmiastowa oraz nieograniczona, ponieważ każdy ma przy sobie telefon. Każdy z nas posiada w swojej kieszeni lub torebce niesamowite urządzenie z internetem, geolokalizacją, edukacją, rozrywką, dostępem do banku, pracy, a także kontaktem z rodziną i znajomymi. Pod względem dostępu do różnorodnych obszarów funkcjonowania społecznego nowe technologie doprowadziły do pewnej zmiany sposobu zmiany stylu życia. Nie musimy chodzić osobiście do banku, bo możemy załatwić swoje sprawy poprzez aplikację lub internet, a zaoszczędzony czas możemy wykorzystać na inne aktywności np. naukę lub wypoczynek. Nie musimy czekać o danej godzinie na skrzyżowaniu na znajomego, bo możemy napisać mu wiadomość na Messengerze. Niemniej czy social media (media społęcznościowe) mogą doprowadzić niektórych ludzi do uzależnień od kontaktu z innymi poprzez internet?

Czy internet i social media zmieniają w jakiś sposób funkcjonowanie człowieka?

Z negatywnymi konsekwencjami korzystania z social mediów wiąże się bycie ciągle on-line. Systemy powiadomień, informacji, śledzenia ruchu w internecie, a także stały kontakt z innymi ludźmi może niekiedy być obciążający dla wrażliwych ludzi będących w obliczu piętrzących się powiadomień z różnych źródeł, a do tych najczęściej zaliczają się social media. To może prowadzić u osób wrażliwych na kontakty społeczne do nieracjonalnego i nadmiernego używania social media do poziomu w którym koliduje on z innymi aspektami codziennego życia np. rodziną, pracą, nauką i dbaniem o siebie. Tak rzeczywiście jest. Badania wskazują, że uzależnienie od mediów społecznościowych jest powiązane z emocjonalnymi, relacyjnymi, zdrowotnymi, a także behawioralnymi problemami (Hou et al., 2019). Takie uzależnienie od social mediów może być widziane jako forma uzależnienia od internetu w którym człowiek przejawia w swoim zachowaniu nadmierną gorliwość wykorzystywania social mediów i wykazuje w swoim funkcjonowaniu syndrom odstawienia kiedy utraci dostęp do mediów społecznościowych.

Osoby uzależnione od mediów społecznościowych są nadmiernie zatroskane tym co dzieje się w social mediach. Są również kierowane niekontrolowanym popędem do bycia zalogowanym, ciągłym używaniem mediów społecznościowych i kompusywnym sprawdzaniem nowości w wirtualnym świecie. Badania pokazują, że symptomy uzależnień od social mediów przejawiają się w obniżonym nastroju, problemami poznawczymi, fizjologicznymi i reakcjami emocjonalnymi, a także problemami w relacjach z bliskimi. Dyskurs prowadzony w nauce wskazuje, że czas trwania uzależnienia wiąże się ze wzrostem depresji, zwiększonym lękiem i stresem. Np. u uczniów uzależnienie wiąże się silnie z zaniżonymi osiągnięciami szkolnymi, a także słabą samooceną.

Widzimy, że uzależnienie od social mediów nie niesie ze sobą nic dobrego dla uzależnionego, a także jego otoczenia. Nie ma się co dziwić. Chroniczna czujność i reagowanie na powiadomienia w internetowym świecie social mediów nie nagradza emocjonalnie tak jak nagradzają nas rzeczywiste kontakty społeczne które budujemy własnymi rękami w świecie analogowym.

Case study przejawu zachowań osoby uzależnionej od social media

Opowiem teraz o przypadku osoby którą słabo znam. Niemniej wiem, że jest bardzo wrażliwa emocjonalnie i chronicznie zalękniona. Pewnego dnia kiedy uczestniczyłem w pewnym przedsięwzięciu w jej domu, osoba ta zapomniała swojego telefonu od znajomej z mieszkania. Człowiek ten, bez telefonu, a w szczególności bez kontaktu ze światem social mediów zaczynał przejawiać nadaktywność psychoruchową, płacz, agresję, obniżenie nastroju, a następnie apatię i w dalszej konsekwencji bezsenność (myślę, że ta bezsenność mogła być wynikiem odczuwanego lęku). Ogólnie obrazek przejawiał się przykro. Dla obserwatorów zachowanie osoby było niewspółmierne do sytuacji, choć dla tej osoby na pewno było to dotkliwe i przykre. Ogólnie, była to niezwykła obserwacja, ponieważ zmiana zachowania u tej osoby wystąpiła natychmiastowo po zorientowaniu się braku możliwości korzystania z social mediów. Zwykle syndrom odstawienia jakichkolwiek używek (możemy postawić znak równości między używką, a mediami społecznościowymi w przypadku kiedy tracimy nad nimi kontrolę) widzimy jakiś czas po ich odstawieniu. Na przykłąd, dzień lub dwa po odstawieniu kofeiny ludzie stają się apatyczni. nerwowi senni, a po odstawieniu nikotyny stają się po pewnym czasie, od odstawienia, agresywni. Niemniej u tej osoby syndrom odstawienia pojawił się od razu po zorientowaniu się o braku dostępu do social mediów. Jest to pewna nowość w obserwowaniu życia społecznego ludzi, bo syndrom odstawienia social mediów pojawił się u tej osoby od razu. Ogólnie, ciężko bez długotrwałej obserwacji stwierdzić czy człowiek ten był uzależniony od social mediów lub nie. Niemniej, w medycynie istnieje termin objawu patognomonicznego, czyli takiego który wystarcza do jednoznacznego rozpoznania konkretnej choroby. Taki objaw jest wyłączną cechą danej choroby np. bujanie się w zamkniętej pozycji jako przejaw choroby sierocej, zawał serca jako przejaw choroby układu krwionośnego lub wypryski na skóze podczas ospy. W przypadku zachowania osoby z powyższego opisu, ten patognomoniczny objaw wystąpił w postaci całego kompleksu reakcji na brak możliwości kontaktu z mediami społecznościowymi. Ciężkie uzależnienie od social mediów.

Bibliografia:

Abele, A. E., & Wojciszke, B. (2014). Communal and agentic content in social cognition: A dual perspective model. In Advances in Experimental Social Psychology (1st ed., Vol. 50, Issue December, pp. 195–255). Elsevier Inc. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-800284-1.00004-7

Bakan, D. (1966). The duality of human existence: Isolation and Communion in Westarn Man. Beacon Press.

Hou, Y., Xiong, D., Jiang, T., Song, L., & Wang, Q. (2019). Social media addiction: Its impact, mediation, and intervention. Cyberpsychology, 13(1). https://doi.org/10.5817/CP2019-1-4

Uzależnienie od Social Mediów, to uzależnienie naszych czasów? Z tobą w czasie zmiany.

Jak nie budować relacji z dzieckiem?

Jak nie budować relacji z dzieckiem

Poniższy wpis będzie dotyczyć tego jak nie budować relacji ze swoim dzieckiem, a także jak nie budować relacji w ogóle. Wpis ten jest oparty na zwykłej, ale systematycznej obserwacji systemu relacji w pewnej rodzinie z którą miałem chwilowy kontakt. Postaram się opisać ten system, jego dynamikę, a także możliwe scenariusze rozwojowe dla dziecka, które jest w tej rodzinie najbardziej dotknięte negatywnymi emocjami i problemami rozwojowymi. Oczywiście zaproponuję możliwe rozwiązanie tej sytuacji, by „względnie” polepszyć funkcjonowanie poszczególnych członków tej rodziny.

System rodzinny i relacje między jej członkami

Rodzina, nazwijmy ją rodziną Flinstonów, składa się z 4 członków mama, tata i dwójki dzieci. Nazwijmy je odpowiednio Mama = Mrówka, Tata = Leniwiec, dziecko 1 = Pierwiosnek, a dziecko 2 = Lisek. Mama Mrówka od rana do wieczora wykonuje wszystkie obowiązki należące do niej (pranie, sprzątanie, ubieranie i wychowanie), a także te teoretycznie należące do taty Leniwca (jego część troski o dzieci i zajmowanie się ich wychowaniem po pracy). Ogólnie można podsumować podział obowiązków rodzinnych w ten sposób, że Mrówka ma wszystko na swojej głowie, a Leniwiec chodzi do pracy i zarabia na dom (proporcja obciążeń na oko wynosi 85/15% na niekorzyść Mrówki). Nie było by nic w tym złego, gdyby nie to, że gdy zajrzymy głębiej, to Mrówka nie potrafi porozumieć się z Leniwcem w kwestii odciążenia jej chociażby z pewnej puli obowiązków np. coś tak trywialnego jak spakowanie bagaży w dniu wyjazdu lub załatwienie spraw związanych z przedszkolem. Leniwiec lubi też popić, co dodatkowo utrudnia dialog i znalezienie siły na poukładanie spraw ze sobą (pewna choroba), a także z wychowaniem dzieci i zbudowaniem z nimi przyjemnej i kochającej relacji. Skupię się w tym systemie w szczególności na relacji Rodzice – Lisek, bo ona jest o wiele ciekawsza z perspektywy psychologicznej niż relacja Rodzice – Pierwiosnek, na którego przyjdzie jeszcze czas. Choć myślę, że Pierwiosnkowi poświęcę osobny wpis, bo relacje jakie Pierwosnek ma z Liskiem i Mrówką nie są pozbawione trudności. Zachowania Pierwiosnka mają swoją powtarzającą się prawidłowość i mogą prowadzić do utrwalenia się zachowań, których jako rodzice nie chcielibyśmy obserwować u swojego dziecka.

Odtrącenie dziecka i rozerwanie relacji

Mama Mrówka w chwilach trudności, nerwów i osłabienia odtrąca lgnącego do niej, ze swoimi potrzebami, Liska. Robi to wraz z werbalną instrukcją żeby ten poszedł do Leniwca, który jest zazwyczaj niezainteresowany niczym innym niż wegetacją i skupieniem się na sobie. Natomiast strategią Leniwca na uspokojenie Liska, kiedy na niego spadnie wymuszony obowiązek zajęcia się nim, jest krzyczenie oraz  podkreślenie tego, że Lisek jest zły i powinien być grzeczny. Do tego dochodzą komunikaty ze strony Leniwca w stronę Liska, że ten nie może być agresywny, co naprawdę sprawia, że obraz tej sytuacji staje się całkowicie beznadziejny. Musimy w tym momencie przyjąć pewne trafne założenie. Dziecko w tym momencie komunikuje w pewien sposób ze wszystkich sił  swoje jakieś potrzeby, które nie są zaspokajane i w ogóle nie chodzi tutaj o to, że dziecko psoci. Może się wydawać, że psoci, ale tak naprawdę chce zakomunikować rodzicom swoją potrzebę, którą umie wyrazić na swój sposób który aktualnie umie. Zadaniem rodzica jest kontrolować potrzeby dziecka i swoje reakcje na nie. Wracając do relacji między członkami rodziny Flinstonów. Tutaj trzeba wspomnieć też, że Mrówka ma zbudowaną z Liskiem bardzo ciepłą relacje, tylko jest ona rozrywana przez nerwy Mrówki w momentach napięcia, stresu i obciążenia. Jak długo można znosić w pojedynkę piętrzące się obowiązki dwojga rodziców? Co z niezaspokojonymi potrzebami Liska? Mrówka w tych okolicznościach odtrąca Liska z agresywną instrukcją odmeldowania się do Leniwca, by ten się nim zajął. Oczywiście Lisek nie ma do tej pory zbudowanej przyjemnej relacji z Leniwcem, więc mały Lisek o wiele bardziej woli iść płakać samemu do pokoju niż do Leniwca. Wyjąc przy tym niemiłosiernie z nadzieją, że Mrówka przyjdzie i zajmie się jego emocjami i aktualnymi potrzebami. Oczywiście Leniwiec nie stara się, albo też nie umie, zająć swoim Liskiem w chwili kiedy ten tego najbardziej potrzebuje. Sama Mrówka po chwili zajmuje się Liskiem, ale wynika raczej z poczucia winy niż troski o niego. W konsekwencji, działanie tak zestrojonego systemu zachowania będzie utrwalało psychologiczne oddalenie się Leniwca od Liska, będzie drenowało energię Mrówki, a także poniekąd jej relację z Liskiem. Oczywiście w tym wszystkim obrywa się również Pierwiosnkowi, bo ten dostaje odłamkami stresu i agresji Mrówki, a także obojętnością Leniwca. Co ciekawe, Pierwiosnek zaczyna powoli przejawiać zachowania opiekuńcze nad Liskiem, co w pewnym sensie nie jest jego aktualnym wyzwaniem rozwojowym.

Co zmienić i jak nie budować relacji z dzieckiem?

Oczywiście pierwszym ruchem na planszy jest Leniwiec któremu trzeba zakręcić kurek z alkoholem i zobowiązać go do zajęcia się chorobą. Kiedy ten odzyska siły i będzie miał bardziej świeże poznanie, można zacząć pracę nad nauczeniem go tego jak nawiązać przyjemną relację z Liskiem, a także jak ją wykorzystywać do nawiązania współpracy i dalszego wzmacniania relacji, by ta była bardziej nagradzająca dla Liska niż samowykluczenie się (jego ucieczka do pokoju). Lisek musi wiedzieć i czuć, że w Leniwcu ma takie samo wsparcie jak w Mrówce. I niezależnie od potrzeby Liska, oboje są w stanie tak samo ją zaspokoić. To powinno zredukować wycofanie się (autowykluczenie) Liska od rodziców w okolicznościach kiedy ten potrzebuje ich wsparcie w zrealizowaniu jego potrzeb.

Co się zmieni w relacjach?

Pomimo tego, że zmiana stosunku Leniwca do życia i Liska jest niezbędna oraz kluczowa w poprawie ich relacji, to na pewno jest ważne, to by odciążyć wyczerpującą się (i skłonną do agresji) Mrówkę od pracy. Kiedy Mrówka będzie silniejsza, to będzie miała możliwości dbania o coraz lepszą relację z Liskiem, a także i Leniwcem.

Oczywiście nie możemy zapominać o tym Pierwiosnku, który wyżej opisane sytuacje bacznie obserwuje i jest ich uczestnikiem, choć zdarza się, że gniew Mrówki silnie oddziałuje na Pierwiosnka. Poprawa wyżej wymienionych relacji i przejęcie obowiązków wychowawczych przez Leniwca pozytywnie wpłynie na relacje Mrówka – Pierwiosnek, a także obniży szanse na to, że Pierwiosnek będzie realizował zadania wychowawcze rodziców zamiast realizacji swoich aktualnych zadań rozwojowych.

Dlaczego bardzo ważne jest budowanie dobrej relacji z dzieckiem, a także pozytywnych relacji z ludźmi?

Dobra relacja z dzieckiem jest silnie dla dziecka nagradzająca, a także wiąże się z wieloma emocjonalnymi korzyściami. Buduje poczucie więzi, zaufania i przynależności. Sama w sobie jest ona nagradzająca. W okolicznościach występowania trudności, poszukiwania wsparcia, a także rozwiązania jakiegoś problemu, dziecko które ma zbudowane dobre relacje z rodzicami będzie się zachowywało w ich kierunku. Lepiej jest kiedy nasze dziecko prosi nas o wsparcie niż szuka tego wsparcia realizując zachowania niepożądane np. samowykluczanie, samookaleczanie się , autoagresja, a w dalszej konsekwencji alkohol, narkotyki, przygodny sex, objadanie się. Można wymieniać w nieskończoność. 

W tym wpisie poruszono temat tego jak nie budować relacji z dzieckiem, ponieważ w przyszłości dziecko stanie się dorosłym, którego dobrobyt będzie zależeć nie tylko od jego sprawczości, ale także od umiejętności nawiązywania i utrzymywania satysfakcjonujących relacji z innymi ludźmi. Jeśli nie nauczy się nawiązywać relacji i utrzymywać ich z rodzicami, którzy są podstawowymi obiektami w jego życiu, to jest wysoka szansa, że będzie przeżywać zapętlające się ciągle problemy w relacjach z innymi ludźmi w dorosłym życiu. Powiedzmy, że większość rodziców nie chciałby tego dla swoich dzieci.

Jak nie budować relacji z dzieckiem?

Lęk, strach, bezradność i obawy w nauce języka obcego

Lęk, strach, bezradność, a także pewne obawy przed nauką języka obcego, np. angielskiego, mogą odczuwać ludzie którzy w pewien sposób doznali w przeszłości negatywnych doświadczeń związanych z jego nauką. Najczęstszą przyczyną lęku, strachu, a także obaw przed nauką języka obcego jest szkolna klasa, niewrażliwi nauczyciele (często gnębiący uczniów) oraz wrażliwi na krytykę uczniowie. Nauką języka obcego sama w sobie jest niezwykle trudną rzeczą dla młodej osoby. Taka nauka wymaga bardzo systematycznej pracy, a także silnego zaangażowania ze strony ucznia. Niemniej, nie wszyscy w klasie mają w tym łatwość. Uczniowie doświadczający początkowych problemów z językiem mają niekiedy, ograniczone możliwości korzystania z dodatkowych lekcji lub korepetycji językowych, co jest często spowodowane niskim statusem społeczno-ekonomicznym rodziny. Skutkiem tego jest to, że uczniowie tacy zostają z tyłu za swoimi rówieśnikami pod względem językowym. W takiej sytuacji prawie zawsze dochodzi do naśmiewania się z takiej osoby przez inne dzieci w klasie co jest dodatkowo wzmacniane przez negatywną postawę nauczyciela (ze względu na niskie postępy) oraz niską ocenę z przedmiotu.

Co uczeń czuje?

Co może doznawać w takich okolicznościach uczeń? Wstyd? Lęk? Obawy? Może odczuwa już bezradność w obliczu nauki języka? Trzeba na te pytania odpowiedzieć twierdząco, są to normalne konsekwencje takiej dynamiki wydarzeń związanej nie tylko z nauką języka, ale też z nauką innych przedmiotów. Takie zalęknienie, wystraszenie się próbą uczenia się, a także wyuczona bezradność w nauce języka jest dodatkowo wzmacniana przez czynniki osobowe takie jak wrażliwość emocjonalna ucznia. Osoby wrażliwe emocjonalnie mogą odczuwać negatywne oceny i postawy innych jako bardziej dotkliwie, co równoważnie potęguje niechęć do nauki. Jest wielce prawdopodobne, że przez taki właśnie mechanizm przechodzi w tym momencie wiele uczniów i nie zanosi się na zmianę.

Wejście w dorosłość i błędne koło niepowodzeń

W końcu, kiedy te osoby dorastają i lądują nagle na rynku pracy, zaczynają dostrzegać potrzebę posługiwania się językiem obcym, a w szczególności językiem angielskim jako aktualnym lingua franca. Pojawia się wtedy w osobie pewna motywacja do nauki. Niestety, podejmowane przez osoby próby przyswojenia języka kończą się tym, że przerywają proces uczenia się w momencie pierwszych niepowodzeń i trudności. Jest wielce prawdopodobne, że osoby te odczuwają taką samą bezradność i negatywne emocje które towarzyszyły im w klasie ich podstawowej szkoły. Nic dziwnego, że przerywają naukę jeśli w ich głowach krążą myśli o treści; „Nie dasz sobie z tym rady”; „To jest dla Ciebie zbyt trudne”; „Tyle było prób i nic z tego nie wyszło”. Rezultatem takich okoliczności jest często wycofanie się z nauki języka, co dalej umacnia negatywne przekonania na swój temat pod względem niemożliwości nauczenia się go. To jest fascynujące pomimo tego, że osoby te mogą zajmować wysokie szczeble w hierarchii społecznej, co wymaga inteligencji i zaradności, to przez problemy emocjonalne są niezdolni do pokonania bariery nauki. Takie zalęknienie i bezradność silnie hamują zachowania skierowane na naukę języka obcego. Kiedy te negatywne emocje się zmniejszą, to osoba znów nabiera sił i chęci na naukę, ale znów doświadcza niepowodzenia kiedy podejmuję kolejną próbę.

Case study – lęk przed nauką języka obcego

Znam jeden przypadek, że osoba, by poradzić sobie z lękiem przed językiem angielskim paliła marihuanę, która powodowała wyhamowanie lęku. Nie jest to optymalna strategia nauki, ale przypadek ten dokładnie obrazuje jak silny wpływ na podjęcie nauki ma odczuwany przez osobę lęk. Dorosła osoba z którą niedawno pracowałem miała bardzo silny lęk przed nauką angielskiego. Niemniej, lęk ten towarzyszył jej tylko i wyłącznie wtedy kiedy uczyła się sama. W momencie kiedy znalazła własnego korepetytora (na którego mogła sobie pozwolić finansowo dopiero w dorosłości) lęk ten powoli zanikał, co pozwalało na osiąganie postępów w nauce. Po pewnym czasie pracy z korepetytorem, osoba ta nabrała większego poczucia skuteczności i wiary w swoje umiejętności, że postanowiła uczyć się sama. Nie towarzyszył jej już lęk, bezradność, a także strach przed językiem. Mogła pozwolić sobie na to, że jako dorosła już osoba zadbała w końcu o siebie sam/a.

Zachęcam do zapoznania się poniższym video (po angielsku) w którym bardzo ciepła osoba opowiada o doświadczeniach swoich, a także innych osób na temat mentalnej bariery w trakcie uczenia się języka angielskiego.

Dave z Ameryki 🙂

Zachęcam też gorąco do zobaczenia video z przesympatycznym Davidem, który jest polakiem mieszkającym całe życie w USA. Opowiada on o swoich problemach ze wstydem, by mówić po polsku. Link do jego kanału na YT klik

Lęk, strach, bezradność i obawy w nauce języka obcego

Anonimowa pomoc psychologiczna online

Często klienci pytają się mnie o możliwość pozostania anonimowym podczas psychologicznej współpracy on-line. Bardzo często są pozytywnie zaskoczeni tym, że cała pomoc psychologiczna i konsultacje mogą odbywać się drogą online, a także, że mogą pozostać anonimowi.

Czemu ludzie wybierają bycie anonimowym w kontakcie on-line z psychologiem?

Jest bardzo wiele powodów dla których ludzie wybierają anonimową pomoc psychologiczną on-line i są skłonni do dostosowania się do takiej formy psychoterapii lub pomocy psychologicznej. Niektórzy ludzie są bardzo zalęknieni lub wstydliwi. Tacy ludzie są bardziej otwarci i czują się o wiele bezpieczniej kiedy wiedzą, że są całkowicie anonimowi. Niekiedy, w przypadku kiedy lęk i wstyd jest główną przyczyną problemu, kontakt przechodzi w końcu na konwencjonalne zasady budowania relacji, czyli spotkania w gabinecie. Niemniej, początkowa możliwość konsultacji psychologicznej on-line dla takich ludzi jest niesamowitym atutem. Dla psychologa też jest to pewna forma komfortu, ponieważ nie ma obowiązku prowadzenia rozmowy w gabinecie.

Na skorzystanie z pomocy psychologicznej on-line decydują się również osoby chcące utrzymać granice pomiędzy swoją prywatnością a prywatnością psychologa. Najczęściej osoby te nie chcą być rozpoznane i mają potrzebę utrzymania spotkań z psychologiem w tajemnicy. Zdarza się, że wynika to z pełnionej roli społecznej lub wykonywanego zawodu, ale najczęstszą przyczyną jest rodzina i jej negatywny stosunek do terapii. Taka „on-line” forma nawiązania relacji z psychologiem jest zdecydowanie koniecznym warunkiem, by osoba zdecydowała się na rozpoczęcie współpracy. Czuję się ona wtedy zabezpieczona i pewna, że jej działanie nie wyjdzie na jaw.

Pomoc psychologiczna on-line jest również wybierana dlatego, że osoby nie mają fizycznej możliwości spotkania się. Mieszkają w miejscu skąd trudno przedostać się do miejsca w którym przyjmuje psycholog. Cotygodniowe spotkanie sprawiałoby, że koszty jednej sesji z psychologiem rosłyby niewspółmiernie. Wtedy taka pomoc psychologiczna, on-line i możliwość pozostania anonimowym, staje się ratunkiem dla osoby która zmaga się z problemami, a jest skłonna do skorzystania z profesjonalnych usług psychologicznych za pośrednictwem internetu.

Czy pomoc psychologiczna on-line działa?

A czemu miałaby nie działać pomoc psychologiczna on-line w której można pozostać anonimowym? Zmianę psychologiczną buduję się dzięki wykorzystaniu języka i budowaniu dzięki niemu relacji równości i szczerości (o rozmowie i budowaniu relacji dzięki niej świetnie opowiada prof. Jerzy Bralczyk klik). Anonimowość i kontakt on-line nie oznacza, że wymiana informacji poprzez język i budowanie relacji jest inna niż w gabinecie. Moim osobistym zdaniem praca psychologa w okolicznościach anonimowości i relacji on-line może być pewnych przypadkach skuteczniejsza niż w gabinecie. Ludzie którzy pozostają anonimowi są bardziej szczerzy i otwarci. Te dwa czynniki mają szczególne znaczenie w pracy psychologa, który zbiera informacje o kliencie i wykorzystuje je do pomocy mu w problemach z jakimi się zmaga.

Potrzebujesz psychologicznej pomocy on-line? Zachęcam do kontaktu.

Anonimowa pomoc psychologiczna online www.ztobawczasiezmiany.pl

Psychologia sportów walk i agresja

W tym wpisie przedstawię krótki wstęp na temat psychologii sportu, a także wskażę kilka ważnych aspektów emocji jaką jest agresja. Na koniec opiszę przypadek zawodowego sportowca trenującego sporty walki, który miał problem z wyzwalaniem swojej agresji podczas treningów, a także zawodowych walk. Oczywiście pomimo doskonałego przygotowania fizycznego walki te przegrywał…

Psychologia sportu i geneza agresji

Psychologia sportów walk i agresja to temat któremu oddam się w tym wpisie. Psychologia sportu, to obszar psychologii stosowanej w którym teorie psychologiczne usprawniają prace nad różnymi elementami wspierającymi wynik sportowy. Począwszy od motywacji (Hryniewicz & Borchet, 2019), poprzez poczucie skuteczności (Bandura, 1986), po ustanowienie pewnego sportowego stylu życia (Fleig et al., 2015; K. Hryniewicz, 2019; Knäuper et al., 2018), wszystkie te składowe mają silny wpływ na wynik sportowy w danej dziedzinie. Niemniej, sporty się różnią. W niektórych konkurencjach niezbędny jest spokój i koncentracja np. strzelectwo, a w niektórych wytrwałość np. triathlon. W sportach walki, na których się tutaj skupię, kluczową rolę odgrywa agresja.

Agresja to emocja mobilizująca siły organizmu, dająca energię, wyzwalająca adrenalinę i nastawiająca organizm do walki o przetrwanie i swój lepszy byt. Agresja sprawia, że zbieramy siły po niepowodzeniach, a także działa mobilizująco w sytuacjach beznadziejnych, czyli takich w których nie mamy nic do stracenia. Agresja nie jest skutkiem ubocznym ewoluji, a także nie jest zgłądzoną mutacją genetyczą. Wszystkie gatunki zwierząt przejawiają agresję. Agresja jest takim samym bytem jak oczy czy ręce. 

Emocja agresji wyewoluowała jako pierwsza w czasie powstawania gatunków (Lorenz, 1966) i dopiero powolny proces nadbudowy i rozwoju doprowadził do tego, że pojawiły się inne emocje niż agresja, które oczywiście tak jak i ona, sprzyjały przeżyciu i rozwojowi gatunków. Są nimi miłość, zazdrość, poczucie przynależności itp. Agresja sprawiała i nadal sprawia, że tylko najmocniejsze i najlepiej walczące o przeżycie organizmy mogły przetrwać w trudnych warunkach. Niekiedy też, osobniki te instynktowanie dbały przy tym o swoje stado w którym żyły (Brigandt, 2005). To dzięki wewnątrzgatunkowej agresji organizmy, a w tym również ludzie, mogą chronić siebie, bliskich, słabszych, a także są zdolne do zajmowania wysokich pozycji w danej społeczności.

Psychologia agresji sportów walki
Przykład agresji. Wilk jest gotowy do ataku z gniewu, dlaczego z gniewu? Proszę zwrócić uwagę, że uszy wilka nie są skierowane/klapnięte ku tyłowi, co wskazuje na to, że agresja nie jest motywowana lękiem, a bliżej jej do agresji kierowanej atakiem (silniejsza agresja). Taki rodzaj agresji jest o tyle silniejszy, że jest motywowany napaścią w której pies nie boi się napastnika.

agresja połączona z lękiem
Natomiast, na powyższym obrazku widzimy jak pierwotnie odczuwany lęk zamienia się w agresję i jest ona nadal kierowana tym lękiem (słabsza agresja). Taki rodzaj agresji jest o tyle słabszy, że zawiera w sobie komponent wycowania i ucieczki. Pies boi się napastnika.
Czy na zasadzie analogii można przełożyć te rodzaje agresji na sporty walki? Niestety, albo i stety tak.

Jak psychologia, agresja ma się do sportów walki?

Jest to bardzo proste. Agresja jest tożsama z walką. Emocja agresji nastawia cały organizm, jego fizjologię, zmysły i poznanie na walkę o przeżycie lub poradzenie sobie w trudnej sytuacji. Ten fakt o zaletach agresji jest wyraźnie widoczny w przypadku kiedy szczur (który jest w pierwszej trójce najbardziej agresywnych organizmów na świecie) jest zagoniony w róg z którego nie ma ucieczki. Wtedy napastnik jest przez szczura atakowany z rozpaczy. Szczurza agresja w tej sytuacji ma najwyższy poziom i często, dzięki takiemu zachowaniu, gryzoń ten wygrywa starcie. Fakt istnienia tego mechanizmu zachowania się u różnych zwierząt, każe wnioskować, że w ciągu trwania monotonnej ewolucji, ten sposób reagowania się utrwalał, bo osobniki które się tak zachowywały po prostu przeżywały i przekazywały swoje geny z tą informacją dalej. U ludzi agresja, a w szczególności jej wysoki poziom, jest w stanie zapewnić ochronę siebie. Natomiast sportowcowi pewną wygraną. Wraz z fizycznym przygotowaniem, które niekiedy często wygląda jak graniczna eksploatacja ciała, przygotowanie psychiczne pod kątem okiełznania agresji i jej wykorzystania w walce jest nieodłącznym elementem wygranej walki i osiągania wysokich wyników sportowych. Wystarczy zwrócić uwagę na górną tabelę wyników w sportach walki. Miejsce w niej zajmują największe bestie naszego świata. To nie jest przypadek. Wydaje mi się nawet, że ich nastawienie do walki jest przedstawiane przez pierwsze zdjęcia psa.

Psychologia sportów walk i wyhamowana agresja jako bariera sukcesu sportowego

Mój klient (powiedzmy, że nazywał się Zdzichu) przyszedł do mnie kiedy był po kolejnej już zawodowej walce w której doznał niepowodzenia. Było to dla niego bardzo dotkliwe ponieważ jego sytuacja życiowa się zmieniała i musiał w pewien sposób utrzymać zawodowy status zawodnika. Oczywiście opisany tutaj przykład jest jednym z wielu możliwych. Jest to wyjątkowa sytuacja w skali globu. U innych zawodników sportów walk może być tak, że dominuje u nich lęk i strach, albo pewna nieracjonalna troska o przeciwnika, a nie przekonanie, że emocja agresji jest czymś złym (przykład Zdzicha). 

Zacznę od podstaw fizyczności mojego klienta. Po krótce opowiem, że trening fizyczny Zdzicha był niezwykle rozbudowany i myślę, że zapewniał mu wiele korzyści. Na pierwszy rzut oka Zdzichu sprawiał wrażenie mordercy i potwora z którym nie chcielibyśmy mieć do czynienia. NIGDY! Jego postawa i sposób poruszania się wskazywał na to, że jest bezlitosną i doskonale skoordynową maszyną do zabijania. Jednak był to tylko pozór, ponieważ był w ogóle niezdolny do kontrolowanych zachowań agresywnych, co znacząco utrudniało mu osiąganie sukcesów na poziomie zawodowym, ale też i w życiu prywatnym.

Okazało się, że środowisko Zdzicha, we wczesnych i późniejszych nawet okresach życia, bardzo silnie hamowało ekspresję jego agresji. Ten trwający długo i systematycznie proces utrwalił w nim przekonania na temat tego, że agresja jest czymś złym i nie powinna być przejawiania przez ludzi w żadnym stopniu. Niemniej Zdziuchu był na tyle zmotywowany i na tyle interesował się walką, że nadrabiał swoim treningiem fizycznym deficyty wynikające z hamowania agresji. Dzięki temu osiągał niewątpliwe sukcesy, ale tylko do pewnego czasu i pewnego poziomu. Oczywiście w życiu Zdzicha agresja się pojawiała. Niestety nie miał on wtedy nad nią prawie żadnej kontroli, ponieważ była tak silna i tak ograniczała jego racjonalne myślenie, że skutkiem tego było nieprzyzwoite zachowanie.

Tak. Zdzichu nieświadomie doprowadzał do tego, że jego agresja spontanicznie wybuchała jak wulkan. Wynikało to z tego, że jego gniew narastał po sytuacjach w których jego agresja mogła odegrać kluczową rolę w osiągnięciu przez niego pewnych korzyści. Często pojawiającą się sytuacją w jego życiu było, to że zupełnie nie przeszkadzało mu jego często zablokowane auto (przez samochód sąsiada). Nie potrafił uzewnętrznić swojego gniewu na sąsiada, choć wewnątrz psychiki Zdzicha (a dokładnie w jego wyobraźni), sąsiad był bity do nieprzytomności i wkładał mu rozpaloną lokówkę w odbyt. 

Jak wyglądała psychologiczna praca ze Zdzichem?

W pierwszej kolejności skupienie nasze było zogniskowane na zmianie negatywnych myśli co do nastawiania wobec Zdzichowej agresji i agresji jako emocji w ogóle. Pracowaliśmy and tym, by agresja w jego systemie umysłowego wartościowania była jednak oceniana w pewnych sytuacjach jako coś pozytywnego i coś co może pomóc osiągać jego osobiste cele. Następnie próbowaliśmy  wyzwalać ją w sytuacjach w których było go stać na zachowanie agresywne np. gdy nikt nie patrzył. Następnie jego wyzwolona z hamulców w umyśle agresja możliwa była do skierowania ludzi. Pierwszym obiektem stał się jego trener który często się spóźniał, a który sam był bardzo agresywny i pewny siebie.  Zdzichu pozwolił sobie na przejawianie agresji wobec niego. Po dalszych treningach agresywności, a także prawie całkowitej zmianie nastawienia wobec niej, Pan Zdzichu wiedział, czuł i był zdolny do bardzo szybkiego wejścia w emocję agresji. Nie hamowały go już myśli i odczuwany lęk (nabyty w czasie wczesnego rozwoju osobniczego). To sprawiło, że poczuł na sobie samym korzyści jakie daje agresja i był ją w stanie spontanicznie wykorzystywać w działaniu.

Czy ta pomoc psychologiczna była skuteczna?

Jego przygotowanie fizyczne pod walkę, a także możliwa do wyzwolenia agresja sprawiła, że jego metodyczny trening od linijki zamienił się na bardziej spontaniczny i gorący. Jego sparingi przestały wyglądać jak wyjście do pracy i realizacja zobowiązań zawodowych. Natomiast, zaczęły przypominać żywą walkę o swoją reputację w środowisku zawodowych zawodników.

Psychologia sportów walk i agresja
Zachęcam do kontaktu zawodników 🙂

Bibliografia:

Bandura, A. (1986). The Explanatory and Predictive Scope of Self-Efficacy Theory. Journal of Social and Clinical Psychology, 4(3), 359–373. https://doi.org/10.1521/jscp.1986.4.3.359

Brigandt, I. (2005). The instinct concept of the early Konrad Lorenz. Journal of the History of Biology, 38(3), 571–608. https://doi.org/10.1007/s10739-005-6544-3

Fleig, L., Ngo, J., Roman, B., Ntzani, E., Satta, P., Warner, L. M., … Brandi, M. L. (2015). Beyond single behaviour theory: Adding cross-behaviour cognitions to the health action process approach. British Journal of Health Psychology, 20(4), 824–841. https://doi.org/10.1111/bjhp.12144

Hryniewicz, K. (2019). Motivation and Action Control in a Saving Lifestyle. WSB Journal of Business and Finance, 53(1). https://doi.org/10.2478/WSBJBF-2019-0014

Hryniewicz, K. A., & Borchet, J. (2019). Reaching goals through different means: will and cognition in the action of people with low and high action control. Current Issues in Personality Psychology, 7(4). https://doi.org/10.5114/cipp.2019.88298

Knäuper, B., Carrière, K., Frayn, M., Ivanova, E., Xu, Z., Ames-Bull, A., … Grover, S. (2018). The Effects of If-Then Plans on Weight Loss: Results of the McGill CHIP Healthy Weight Program Randomized Controlled Trial. Obesity, 26(8), 1285–1295. https://doi.org/10.1002/oby.22226

Lorenz, K. (1966). On Aggression. London and New York: Doutledge Classics.

Psychoterapia – Jak ją rozumieć i kiedy z niej skorzystać?

Psychoterapia – Jak ją rozumieć i kiedy z niej skorzystać możemy zadawać sobie często takie pytanie. Zgodnie z badaniami naukowymi, więcej niż 25% dorosłych ludzi doświadcza symptomów depresji, lęku lub innych dotkliwych zaburzeń mentalnych. Jedni potrzebują pomocy z radzeniem sobie z poważnymi chorobami, zrzuceniem wagi lub rzuceniem palenia papierosów, a inni zmagają się z problemami w swoich związkach, stratą pracy, śmiercią kochanej osoby, stresem, nadużywaniem substancji itp. Jak dobrze wiemy, te problemy mogą być w pewnym momencie bardzo wyniszczające i prowadzić do niepożądanych zmian i konsekwencji (prawnych, finansowych, fizycznych, zdrowotnych itd.)

Czym jest psychoterapia?

Poprzez psychoterapię rozumie się pomoc psychologiczną zorientowaną na pomoc w prowadzeniu szczęśliwszego życia, zdrowego stylu funkcjonowania i optymalnej produktywności. Głównie chodzi o to, by człowiek świadomie korzystał ze swojego całego potencjału w celu realizacji swoich celów i utrzymywał satysfakcjonujące relacje z innymi ludźmi. Według wielu badań i specjalistów kluczowa jest w życiu harmonia między realizacją własnych celów, a byciem członkiem wielu relacji społecznych w grupach do których każdy z nas przynależy.

W psychoterapii, psycholodzy zorientowani pomocowo stosują naukowo sprawdzone metody, by pomóc ludziom rozwijać zdrowsze i bardziej efektywne wzorce zachowania się. Istnieje kilka podejść do psychoterapii np. psychologia zmiany, psychologia poznawczo-behawioralna, psychologia zorientowana na problemie i jego rozwiązaniu. Pomimo różnić w podejściu do pracy z klientem, każda z nich polega na tym, że rolą psychologa jest przejście z klientem przez jego problemy i ustanowienie pożądanej zmiany zachowania, myślenia i odczuwania. Oczywiście zmiany te muszą być dostosowane do potencjału i możliwości klienta, bo on w tej relacji jest najważniejszy.

Psychoterapia jest wspólną pracą, pracą psychoterapeutyczną opartą o wzajemną relację zaufania pomiędzy klientem a psychologiem. Psychoterapia działa na zasadzie na pracy języka i umysłu psychoterapeuty, a także klienta. Ta relacja pozwala wprowadzić klienta w spierające środowisko które pozwala mu na otwartą rozmowę z kimś kto jest obiektywny, neutralny i nieosądzający, a niekiedy i anonimowy. Klient i psycholog pracują razem,by wspólnie zidentyfikować lub zmienić myślenie, wzorce zachowań które pozwolą osobie na zmianę odczuć i zgeneralizowaną poprawę jakości życia.

Psychoterapia ma też inne zalety które wychodzą poza relację z psychologiem i gabinet psychoterapii. W procesie psychoterapii klient i psychoterapeuta nie tylko dochodzą do rozwiązania problemów klineta, ale również do nauki nowych umiejętności wykorzystywanych do lepszego radzenia sobie z przyszłymi wyzwaniami i problemami innymi niż te specyficzne, poruszane w trakcie sesji psychoterapii w gabinecie.

Kiedy rozważyć skorzystanie z psychoterapii?

Ze względu na wiele miejskich legend i nieporozumień, ludzie mogą być niechętni do wypróbowania tej możliwości pomocy psychologicznej. Z drugiej strony ludzie nawet jeśli są przekonani o jej skuteczności i niewątpliwych zaletach, to mogą nadal być lekko zalęknieni lub zaniepokojeni stanięciem twarzą w twarz z obcym człowiekiem jakim jest psycholog. Większość psychologów to osoby pracujące w zawodzie z powołania, tak jak lekarz, policjant lub strażak. Psychoterapeuta zawsze czeka na klienta, by otoczyć go należytą troską, szacunkiem. Jest osobą której można zaufać.

Często lub stale obniżony nastrój, lęk, lub agresja są pewnymi przejawami tego, że warto wybrać się do psychologa na psychoterapię. Niemniej w wielu innych przypadkach, które wskazują często na to, że życie człowieka nie jest takie jakie chciałby mieć, psychoterapia może skutecznie pomóc w zmianie sytuacji klienta. Ogólnie nie ma spraw beznadziejnych i odpowiednio wyszkolony psycholog może znacznie poprawić jakość życia klienta.

Niektóre osoby poszukują psychoterapii ponieważ od długiego czasu odczuwają świat negatywnie, bez większego powodu boją się go lub się na niego gniewają. Inni mogą poszukiwać wsparcia psychoterapetycznego ze względu na jakąś chorobę lub deficyt w odczuwaniu jakichś emocji (radości lub złości), które powinny się pojawić (np. agresja w rywalizacji sportowej). Jeszcze inni mogą mieć chęć poprawy jakichś bieżących spraw i traktować terapię jako przydane wsparcie psychologiczne.

Jakie są oznaki, że powinieneś/aś skorzystać z psychoterapii i profesjonalnej pomocy psychologa?

  • Jeśli czujesz długotrwałe poczucie bezradności i głębokiego smutku.
  • Pomimo podejmowanych trudów i wsparcia bliskich pojawiają się ciągłe problemy, niekiedy wciąż te same
  • Trudność w koncentracji na zadaniach w pracy, szkole lub zwykłych codziennych czynnościach.
  • Zbytnie zamartwianie się, oczekiwanie najgorszego, przewidywanie samych negatywów w przyszłości, negatywne ocenianie przeszłości, a także teraźniejszości
  • Jeśli działania są kierowane zbytnią agresją, gniewem która jest niewspółmierna do otaczających okoliczności
  • Jeśli Twoje samopoczucie zależy głównie od przyjmowania substancji

Psychoterapia jest jedna czy jest ich wiele?

Są różne typy psychoterapii i podejść do zmiany zachowania. Psycholodzy, psychoterapeuci bazują głównie na kilku podejściach do pracy z klientem w gabinecie. Każda perspektywa teoretyczna jaką reprezentuje psychoterapeuta, czyli wizja prawidłowości jakimi rządzi się zachowanie człowieka, pomaga psychologowi zrozumieć swoich klientów, a także przyczyny i skutki ich problemów. To wszystko pomaga wzrostowi, odkryciu rozwiązań i poznawaniu siebie w nowy zupełnie sposób. Tak, psychoterapia wprowadza pewną magię w życie ludzi.

Rodzaj oddziaływania psychoterapeutycznego jaki otrzymują klienci zazwyczaj zależy od aktualnych postępów naukowych w badaniach psychologicznych, orientacji teoretycznej samego psychologa na dany problem klienta, a także od umiejętności psychoterapeuty lub psychologa.

Najważniejszą rzeczą jakiej klienci powinni być świadomi przed współpracą z psychoterapeutą, to to czy psycholog do którego się zwracają posiada specjalistyczną wiedzę psychologiczną w dziedzinie w której potrzebujesz pomocy, a także to czy on sam uważa, że może Ci pomóc w rozwiązaniu Twoich problemów.

Potrzebujesz pomocy psychologicznej? Skontaktuj się KLIK

mgr Konrad Hryniewicz

Psychoterapia – Jak ją rozumieć i kiedy z niej skorzystać?

Pomoc psychologiczna w gabinecie psychologa Gdańsk Sopot Gdynia Trójmiasto

Pomoc psychologiczna Gdańsk

Pomoc psychologiczna w gabinecie psychologa Gdańsk Sopot Gdynia Trójmiasto

Pomoc psychologiczna w gabinecie psychologa, to specjalistyczna usługa zorientowana na pomc drugiemu człowiekowi, której lokalnie mogą poszukiwać osoby mieszkające na terenie Gdańska, Sopotu, Gdyni (Trójmiasta). Osoby takie są, ale też mogąbyć, zainteresowane profesjonalną pomocą psychologiczną, czyli miejscem i czasem w którym chcieliby dokonać swojej osobistej zmiany zachowania, myślenia lub odczuwania. Osoby te mogą skontaktować się ze mną poprzez zakładkę kontakt (klik). W skład mojej oferty pomocy psychologicznej wchodzą:

  • Profesjonalna pomoc psychologiczna lub kilkukrotne spotkanie z zawodowym psychologiem

  • Abonament na wielokrotność sesji pomocowych, psychologicznych, doraczych (zorientowanych na osiągnięcie konkretnego celu klienta)

  • Pomoc psychologiczna online (skype, google hangouts, telefon)

  • Pomoc psychologiczna z dojazdem do wyznaczonego miejsca (domu, firmy, instytucji)

  • Profesjonalne doradztwo specjalisty psychologa

  • Konsultacje psychologiczne

Co składa się na pomoc psychologiczna oferowaną przez specjalistyczny gabinet psychologiczny?

Niniejsza oferowana pomoc psychologiczna jest kierowana do osób mieszkających na terenie trójmiasta (Gdańsk, Sopot, Gdynia, Trójmiasto). W skład pomocy psychologicznej oferuję różne rodzaje wsparcia i doradztwa psychologicznego:

  • Pomoc w podjęciu odpowiedniej decyzji w oparciu o poznanie mocnych i słabych stron, a także zasobów i potencjału klienta

  • Wypracowanie trwałej zmiany psychologicznej np. rzucenie palenia papierosów, zmianę samopoczucia, oduczenie się niepożądanych nawyków większy wpływ na pożądane stany emocjonalne, zmianę dominującego nastroju

  • Konsultacje psychologiczne mające charakter konsultacji eksperckich z psychologiem specjalistą w dziedzinie mechanizmó osobowościowych

  • Długoterminowe spotkania zorientowane na pożądaną zmianę psychologiczną i jej długotrwałe utrzymanie

Czego dotyczy pomoc psychologiczna oferowana w moim gabinecie?

Pomoc psychologiczna na terenie Gdańska, Sopotu i Gdyni (Trójmiasta) jest prowadzona w obszarach w których zmiana psychologiczna dotyczy zachowania, myślenia i przeżywania emocji. Najczęstszymi oznakami z którymi przychodzą do mnie klienci, to właśnie symptomy które się przejawiają we wspomnianych 3 obszarach. Osoby te wskazują często kilka poniższych sytuacji, zachowań i stanów:

  • Uczucia depresji, bezradności i beznadziei, stale obniżonego nastroju

  • Lęk lub paniczny lęk przed ludźmi, rzeczami, sytuacjami, myślami

  • Znudzenie życiem i wykonywaniem czynności które niegdyś sprawiały radość i satysfakcję

  • Niski poziom poczucia własnej wartości, skuteczności, sprawczości i wspólnotowości

  • Zmniejszona energia, przyjemność i satysfakcja z rzeczy które wcześniej dawały poczucie spełnienia

  • Nadmierny lub chroniczny stres, a także zbyt intensywne obwinianie się

  • Nadmierny stres związany ze zmianami np. pracy, zarobków, burzliwych incydentów w życiu, ograniczonych zasobów

  • Nadmierna agresja (słowna, fizyczna), gniew i irytacja skierowana w innych

  • Zależność od substancji (papierosy, alkohol i inne), od pewnych zachowań lub innych osób

  • Trudności z przeżywaniem pożądanych emocji
  • Problemy ze snem i wypoczynkiem

Czego możesz oczekiwać ode mnie i pomocy psychologicznej jaką dostarczam?

Jeśli jesteś osobą poszukującą pomocy psychologicznej w gabinecie to dobrze trafiłeś/aś. Pracuję na terenie Gdańska, Sopotu i Gdyni (Trójmiasta), a także oferuję pomoc psychologiczną online. Dostarczam pomoc, doradztwo i profesjonalną opiekę psychologiczną.

Jeśli czujesz, że jest beznadziejnie, trudności cyklicznie się powtarzają, nie masz już żadnego nowego pomysłu na zmianę, wszystko do tej pory zawiodło, to wiedz, że są ludzie tacy jak ja. Oferuję pomoc psychologiczną w gabinecie, który będzie dla Ciebie wsparciem w czasie zachodzących w wewnątrz i na zewnątrz Ciebie zmian. Są ludzie którzy czekają, by Ci pomóc. Nie jesteś sam/a.

Pozdrawiam ciepło,

mgr Konrad Hryniewicz

tel: +48 790 309 531

Pomoc psychologiczna w gabinecie psychologa Gdańsk Sopot Gdynia Trójmiasto mgr Konrad Hryniewicz

Pytania i odpowiedzi

Interesuję Cię przeżycie procesu psychologicznego, który odnosi się do pojęcia z jakim jest związana psychoterapia Gdańsk? Potrzebujesz dobrego, profesjonalnego psychoterapeuty pracującego w Gdańsku z możliwością dojazdu do klienta lub konsultacji on-line? Zastanawiasz się nad skorzystaniem z dobrej pomocy psychologicznej w Gdańsku lub jego obrębie, chciałbyś/abyś pozostać osobą anonimową podczas spotkań z psychologiem? Chcesz skorzystać z psychoterapii w Gdańsku, na jego teranie lub okolicach oraz nie chcesz dojeżdżać do jego gabinetu? Ciągle szukasz, zastanawiasz się, podpytujesz innych ludzi o dobrą pomoc, ale nadal nie wiesz gdzie znajdziesz dobry gabinet psychologiczny w mieście Gdańsk, gdzie go szukać i jakiego specjalistę w końcu wybrać? Chcesz dowiedzieć się jaki jest dobry psychoterapeuta, który pracuje na obszarze jakim jest Gdańsk, potrzebujesz skontaktować się z nim i nawiązać relację osobą którą jest dobry psycholog Gdańsk? Poszukujesz miejsca jakim jest poradnia psychologiczna w której znajdziesz spersonalizowaną, odpowiednią i korzystną dla Ciebie pomoc?

Psychoterapia Gdynia to słowo może interesować ludzi szukających profesjonalnego psychoterapeuty w Gdyni. Taka psychoterapia Gdynia jest możliwa do znalezienia w internecie jeśli w wyszukiwarkę internetową wpiszę się pomoc psychologiczna Gdynia, a także frazę o następującym kształcie psychoterapeuta Gdynia. W wynikach wyszukiwania po wpisaniu odpowiednich treści mogą pojawić się również wyniki, które będą odnosić się do prezentowania treści jaką jest gabinet psychologiczny Gdynia, a możliwe, że również pojawi się dobry psychoterapeuta Gdynia. Jeśli ktoś jest również zainteresowany po prostu usługami psychologicznymi może wpisać psycholog Gdynia. Wiele osób w Gdyni się specjalizuje się w dostarczaniu tego typu usług. Jeśli ktoś szuka wielowymiarowej pomocy dla siebie lub swojego dziecka, to zachęcam serdecznie do wpisania w gogle terminu poradnia psychologiczna Gdynia. Prawdopodobnie pojawi się lista placówek świadczących kompleksową pomoc psychologiczną na terenie Gdyni, a może i nawet trójmiasta. Czy człowiek w ogóle powinien zaczynać poszukiwania relacji z jakimś psychologiem od instytucji jaką jest jakaś poradnia psychologiczna Gdynia?

Jest możliwe znalezienie w sieci dobrego, niedrogiego, profesjonalnego i miłego psychologa po wpisaniu w przeglądarkę google psychoterapia Sopot? Tak, jest wielce prawodopodobne, że w wynikach wyszukiwania pojawi się lista osób w których będzie jakiś dobry psychoterapeuta na ternie Sopotu, a także i okolic. Taki psycholog zaoferuje możliwie, że dobrą pomoc psychologiczną wszystkim ludziom którzy się z nim skontaktują za pośrednictwem maila, telefonu lub formularza kontaktowego na stronie internetowej (taka forma kontaktu z psychologiem ułatwia pozostanie anonimowym). Taka osoba jaką jest psychoterapeuta pracujący w Sopocie ma pewnie swój gabinet psychologiczny w którym wykonuje zawód dobrego psychoterapeuty i specjalisty od ludzkich zachowań, uczuć i myśli. Możliwe, że pracuje w poradni psychologicznej na terenie Sopotu, ale możliwe również, że ma swoją prywatną praktykę w której realizuje usługi psychologiczne, pomoc i psychoterapię zorientowaną na zmianę zachowań, uczuć i myśli. Jeśli jesteś osobą poszukującą dobrego psychologa, to znajdziesz ją wpisując pomoc psychologiczna Sopot w przeglądarce.

W Trójmieście jest wiele gabinetów psychoterapii, który wybrać, gdzie szukać najlepszej i profesjonalnej pomocy psychologicznej? Po czym poznać dobrego psychoterapeutę, kiedy się z nim umówić, a także jak znaleźć odpowiednią pomoc psychologiczną w Trójmieście? Psychoterapeuta Trójmiasto to często wyszukiwana usługa przez osoby poszukujące gabinetu psychologicznego w którym chcieliby dokonać swojej psychologicznej zmiany, zwiększyć swoją satysfakcję z życia. Osoby te są przekonane o tym, że dobry psycholog może być przez nich odnaleziony w Trójmieście. Wystarczy dobrze poszukać lub udać się do poradni psychologicznej. Można ją wyszukać w internecie wpisując w przeglądarkę frazę „poradnia psychologiczna Trójmiasto”. Prócz specjalistycznych poradni pojawią się strony z usługami psychologicznymi, które będą odsyłały poszukującego do rożnych psychologów z którymi można się umówić na spotkanie, konsultację lub psychoterapię. Trójmiasto jest pełne pomocy psychologicznej.

Psychoterapia Gdańsk

Psychoterapia Gdańsk Osobowość borderline: Co myślą i jak odczuwają świat osoby z tym zaburzeniem?

Psychoterapia Gdańsk osobowości borderline. Jak zdiagnozować? Czy mam osobowość borderline? Czym jest zaburzenie borderline?r

Psycholodzy, badacze, psychoterapeuci [z Gdańska] i lekarze psychiatrii zajmują się borderline od końca XX wieku. Zaobserwowali oni, że jest pewna powtarzająca się regularność w przejawianiu się u ludzi pewnych wzorców zachowań. Zaburzenie osobowości borderline (Borderline Personality Disorder [BPD]) jest teraz najczęściej diagnozowanym zaburzeniem w śród pacjentów psychiatrycznych i klientów gabinetów psychologicznych psychoterapia Gdańsk. Najważniejszymi przejawami tego zaburzenia zachowania jest zmienność poczucia tożsamości, chroniczne uczucie pustki, epizody nieodpowiedniej i intensywnej agresji, a także historia intensywnych i niestabilnych związków z innymi ludźmi (Ryan & Shean, 2007). Okazuje się, że najwięcej zaburzeń typu borderline diagnozuje się wśród populacji pacjentów psychiatrycznych (Soler et al., 2014), choć osób z tym zaburzeniem jest oczywiście więcej. Zaburzenie osobowości borderline charakteryzuje się przejawianiem patologicznych cech, czyli negatywnej emocjonalności, brakiem kontroli i antagonizmem. Negatywna emocjonalność w borderline dotyczy braku stabilności emocji, silnej reaktywności emocjonalnej, lękliwości oraz depresyjności. Natomiast, brak kontroli w tym zaburzeniu przejawia się impulsywnością i podejmowaniem ryzyka prawnego, społecznego i fizycznego. Wyraźnym przejawem borderline są również nieadaptacyjne procesy poznawcze, czyli zniekształcone przekonania na temat świata i ciągłe próby tłumienia niechcianych myśli (Geiger et al., 2014). Jak zaburzenie borderline widzi psychologia i psycholog praktyk, psychoterapia w Gdańsku? Czym są charakterystyczne psychologiczne cechy tego zaburzenia?

Psychoterapia Gdańsk i psychologia zaburzenia borderline: Poznawcze zniekształcenia w umyśle osoby z przejawem zaburzeń borderline

Psychoterapia Gdańsk - Badania naukowe wskazują, że zniekształcenia poznawcze w zaburzeniu borderline są centralną przyczyną zachowań ludzi z kompleksem borderline (Geiger et al., 2014; Kovács et al., 2021). Wykształcone w toku społecznego uczenia się schematy poznawcze decydują o tym jak ludzie widzą sami siebie, a także świat w ogóle (Bandura, 1961; Freeman et al., 2015). Zniekształcone poznanie, czyli nieadaptacyjne przekonania na temat siebie i świata u osób z zaburzeniem borderline sprawia, że ludzie Ci odbierają siebie i świat inaczej niż osoby w normie. Takie zaburzone pojmowanie świata i siebie ma decydujący wpływ na osobiste podejmowanie odpowiednich zachowań, a także sposób reagowania na świat społeczny (Kuhl, 1981; Maier & Seligman, 2016) i odczuwane emocje (Geiger et al., 2014). Badacze poznania osób z zaburzeniem borderline wskazują, że zniekształcenia poznawcze w tym zaburzeniu dotyczą głównie tego, że osoby uważają się za osoby złe, bez poczucia sprawstwa, wrażliwe, a także, że świat wokół nich jest niebezpieczny i nieprzychylnie nastawiony. Trzy główne przekonania tych osób, które wskazują na pewne patologie to, że według nich świat jest niebezpieczny oraz wrogo nastawiony, a ich własna tożsamość jest nie do przyjęcia i zasługuje na karę (Freeman et al., 2015). Te przekonania o sobie samym, a także o świecie wiążą się nieufnością wobec innych, poczuciem odrzucenia przez innych, zależnością od innych, bezradnością, ciągłą potrzebą zaspokajania potrzeb, a także nieustanny, poczuciem samotności. To wszystko jest, przez osoby z tym zaburzeniem, intencjonalnie tłumione po to by niechciane lub niemiłe myśli wyleciały ze strumienia świadomości (Geiger et al., 2014). Oczywiście taka strategia działania sprawia paradoksalnie, że myśli niepożądane ruminują w świadomości osoby i są jeszcze silniej dostępne w umyśle (Wegner & Erber, 1992). Czujemy już podskórnie, że psychologiczna sytuacja osoby z tym zaburzeniem nie jest przyjemna. Natomiast, jak osoba z takim zaburzeniem odczuwa siebie i świat społeczny? W jaki sposób psychoterapia gdańsk odgrywa rolę? W które obszary psychoterapia gdańsk będzie kierować swoje oddziaływanie.

Emocjonalność w zaburzeniu borderline

Badania naukowe wskazują, że odczuwanie świata przez osoby borderline jest bardzo dla nich dotkliwe. Okazuje się, że osoby te doświadczają mniejszego zrozumienia swoich emocji, a także opisują siebie jako mających ograniczoną zdolność do pokonania negatywnych emocji (Leible & Snell, 2004). Obserwuje się również, że zaburzenie borderline jest również związane z innymi zjawiskami psychologicznymi np. poczuciem opuszczenia, wrażeniem osamotnienia (co wydaje się być pochodną wzorca dziecięcego przywiązania do z dysfunkcjonalnym rodzicem), są niezdolne do regulowania swoich emocji, by względnie normalnie funkcjonować w relacjach społecznych. Borderline jest związane również z problematycznymi wzorcami nastroju. [Psychoterapię w Gdańsku] Osoby te dynamicznie doświadczają bardzo zmiennego nastroju, negatywnego afektu, a także przejawiają niekontrolowaną agresję (Leible & Snell, 2004). Psycholodzy obserwują, że w warunkach klinicznych osoby te są częściej diagnozowane jako osoby z zaburzeniami nastroju, emocji i uzależnieniami od substancji (Trull et al., 1997). Obserwacje badawcze specjalistów psychologii wskazują, że osoby z zaburzeniem borderline są nie tylko niezdolne do identyfikowania swoich emocji, ale mają też problemy z identyfikowaniem emocji i stanów innych osób (Glenn & Klonsky, 2009; Mitchell et al., 2014).

Jak wygląda psychoterapia i pomoc psychologiczna osobom z zaburzeniem borderline? Na czym psycholog głównie się skupia?

Pomoc psychologiczna osobom przejawiającym wzorce zachowań zdefiniowych w zaburzeniu borderline może być skuteczna jeśli podejdzie się do osoby w odpowiedni sposób. Podobnie jak w przypadku psychoterapii Gdańsk, najskuteczniejszym sposobem jest podejście do tego zjawiska poprzez teorię poznawczo społeczną (Bandura, 1961, 1971; Bandura & Adams, 1977; Freeman et al., 2015; Kuhl, 1981; Maier & Seligman, 2016). Choć obiecującym podejściem do pracy z takimi osobami jest posługiwanie się wizją funkcjonowania człowieka opisywaną przez teorię interakcji systemów osobowości (Kuhl, 2000, 2001; Kuhl et al., 2020), ale o tym może w innym wpisie.

Kluczowymi celami psychoterapii czy pomocy psychologicznej osobom z zachowaniami z definicji borderline są trzy obszary życia. Ich wybór zależy głównie od możliwego czasu trwania spotkań z klientem. W krótkiej perspektywie czasowej pracuje się z klientem nad najbardziej dotkliwymi zachowaniami, czyli samookaleczaniu się, niszczycielską impulsywnością, zażywaniem substancji, agresją, podejmowaniem ryzykownych decyzji itp. Oczywiście po takiej krótkiej interwencji wiele zachowań może przejawiać się dalej, dlatego sugeruje się klientowi dalszą pracę z psychologiem specjalistą lub psychoterapeutą np. Psychoterapii Gdańsk.

Dla dłuższej pracy z klientem proponuje się trzy cele w konkretnych obszarach funkcjonowania (Freeman et al., 2015). Są to:

  1. Redukcja doświadczeń związanych problemami z innymi ludźmi, lękiem przed opuszczeniem, problemami z własnym Ja, emocjonalną niestabilnością i poczuciem pustki.
  2. Wzmocnienie poczucia bezpieczeństwa z doświadczaniem i wyrażaniem emocji i własnych potrzeb z osobistym zaangażowaniem z innymi osobami.
  3. Rozwinięcie satysfakcjonującego życia na osobistym i społecznym poziomie.

Bibliografia:

Bandura, A. (1961). Psychotherapy as a learning process. Psychological Bulletin, 58(2), 143–159. https://doi.org/10.1037/h0040672

Bandura, A. (1971). Social learning theory. In Social Learning Theory (pp. 1–46). https://doi.org/10.1111/j.1460-2466.1978.tb01621.x

Bandura, A., & Adams, N. E. (1977). Analysis of self-efficacy theory of behavioral change. Cognitive Therapy and Research, 1(4), 287–310. https://doi.org/10.1007/BF01663995

Freeman, A., Simon, K. M., Beutler, L. E., & Arkowitz, H. (2015). Cognitive Therapy of Personality Disorders. In A. T. Beck, D. D. Davis, & A. Freeman (Eds.), Comprehensive Handbook of Cognitive Therapy (3rd ed.). The Guilford Press. https://doi.org/10.1007/978-1-4757-9779-4_30

Geiger, P. J., Peters, J. R., & Baer, R. A. (2014). Using a measure of cognitive distortion to examine the relationship between thought suppression and borderline personality features: A multi-method investigation. Personality and Individual Differences, 59, 54–59. https://doi.org/10.1016/j.paid.2013.11.005

Glenn, C. R., & Klonsky, E. D. (2009). Emotion dysregulation as a core feature of borderline personality disorder. Journal of Personality Disorders, 23(1), 20–28. https://doi.org/10.1521/pedi.2009.23.1.20

Kovács, L. N., Schmelowszky, Á., Galambos, A., & Kökönyei, G. (2021). Rumination mediates the relationship between personality organization and symptoms of borderline personality disorder and depression. Personality and Individual Differences, 168(June 2020), 110339. https://doi.org/10.1016/j.paid.2020.110339

Kuhl, J. (1981). Motivational and functional helplessness: The moderating effect of state versus action orientation. Journal of Personality and Social Psychology, 40(1), 155–170. https://doi.org/10.1037/0022-3514.40.1.155

Kuhl, J. (2000). A Functional-Design Approach to Motivation and Self-Regulation: The Dynamics of Personality Systems Interactions. In M. Boekaerts, P. R. Pintrich, & M. Zeidner (Eds.), Handbook of Self-Regulation (pp. 111–169). Academic Press. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/B978-0-12-109890-2.X5027-6

Kuhl, J. (2001). A Functional Approach to Motivation. In A. Efklides, J. Kuhl, & R. M. Sorrentino (Eds.), Trends and Prospects in Motivation Research (pp. 239–268). Springer, Dordrecht. https://doi.org/10.1007/0-306-47676-2_14

Kuhl, J., Quirin, M., & Koole, S. L. (2020). The Functional Architecture of Human Motivation: Personality Systems Interactions Theory (A. J. Elliot (ed.)). Advances in Motivation Science.

Leible, T. L., & Snell, W. E. (2004). Borderline personality disorder and multiple aspects of emotional intelligence. Personality and Individual Differences, 37(2), 393–404. https://doi.org/10.1016/j.paid.2003.09.011

Maier, S. F., & Seligman, M. E. P. (2016). Learned helplessness at Fifty: Insights From Neuroscience. Psychological Review, 123(4), 340–367.

Mitchell, A. E., Dickens, G. L., & Picchioni, M. M. (2014). Facial emotion processing in borderline personality disorder: A systematic review and meta-analysis. Neuropsychology Review, 24(2), 166–184. https://doi.org/10.1007/s11065-014-9254-9

Ryan, K., & Shean, G. (2007). Patterns of interpersonal behaviors and borderline personality characteristics. Personality and Individual Differences, 42(2), 193–200. https://doi.org/10.1016/j.paid.2006.06.010

Soler, J., Vega, D., Elices, M., Feliu-Soler, A., Soto, À., Martín-Blanco, A., Marco-Pallarés, J., Torrubia, R., & Pascual, J. C. (2014). Testing the reinforcement sensitivity theory in borderline personality disorder compared with major depression and healthy controls. Personality and Individual Differences, 61–62, 43–46. https://doi.org/10.1016/j.paid.2014.01.005

Trull, T. J., Useda, J. D., Conforti, K., & Doan, B. T. (1997). Borderline personality disorder features in nonclinical young adults: 2. Two-year outcome. Journal of Abnormal Psychology, 106(2), 307–314. https://doi.org/10.1037/0021-843X.106.2.307

Wegner, D. M., & Erber, R. (1992). The Hyperaccessibility of Suppressed Thoughts. Journal of Personality and Social Psychology, 63(6), 903–912. https://doi.org/10.1037/0022-3514.63.6.903

Jak wzmocnić siłę woli? Co podcina Ci skrzydła?

Różne znaczenie woli i poznania w działaniu ludzi z niską i wysoką kontrolą samokontrolą

Autor: mgr Konrad Hryniewicz

Wprowadzenie

Jak wzmocnić siłę woli? Kto Ci kradnie marzenia?* Widząc w jaki sposób ludzie dążą do realizacji swoich zamierzeń możemy dostrzec dwa jaskrawo różniące się style ich urzeczywistniania. Jedni osiągają je za sprawą silnej woli, a drudzy formułują plany skutecznego wcielania ich w życie. Tych pierwszych do działania wyraźnie pociąga chęć osiągnięcia celu. Natomiast drugich do celu prowadzi poznawcza organizacja. We wpisie wskazuję, że powyższe tryby działania wyraźnie zależą od poziomu sprawowania kontroli nad własnym zachowaniem. Osoby z wysokim poziomem kontroli (zorientowane na działanie) urzeczywistniają swoją intencję głównie dlatego, że tego chcą. Za to osoby mające trudności z kontrolą (zorientowane na stan), w dążeniu do celu wspierają się planowaniem.

*Słynny cytat aktywnego, ale niedouczonego kołcza hehe.

Realizacja intencji i obniżona kontrola nad zachowaniem – Jak wzmocnić siłę woli?

            Jak zakłada większość teorii społeczno-poznawczych, intencja do pożądanego zachowania jest jego najlepszym predyktorem (Ajzen, 1985; Prochaska, Wright, & Velicer, 2008; Steinmetz, Knappstein, Ajzen, Schmidt, & Kabst, 2016). Wyjaśniają one dobrze siłę samej intencji, ale słabiej sobie radzą z przewidywaniem rzeczywistego działania (Schwarzer, 2008). Uwzględniają one tylko fakt, że intencja może się zmienić wraz z upływem czasu od jej sformułowania. Natomiast nie biorą one pod uwagę tego, że ludzie różnią się umiejętnością sprawowania kontroli nad intencjonalnym zachowaniem się. Pomimo jasno sformułowanej intencji zachowania się i silnej motywacji do jej wykonania, osoby często ją porzucają lub zachowują się z nią sprzecznie. Przyczyną niepowodzeń w realizacji intencji mogą być różnice indywidualne w kontroli działania, nieprzewidziane trudności, oddawanie się pokusom, lenistwo, a także brak psychicznej możliwości do działania w ogóle (Kuhl, 1984, 2000; Muraven, Tice, & Baumeister, 1998; Schwarzer, 2008). W obliczu takich trudności Kuhl (1981, 2000, 2001) wskazuje, że realizacja intencji musi być wspierana przez osobowościowy system kontroli własnego zachowania się. Bez jego aktywacji intencja jest jedynie reprezentowana w pamięci, ale nie w działaniu (Goschke & Kuhl, 1993). Taka osoba myśli o zachowaniu jakie chce wykonać, ale brak jej możliwości do skoordynowanego nadzoru nad jego wykonaniem. Jest to klasyczny przykład osłabionego sprawowania kontroli nad intencjonalnym zachowaniem się. Tę patową sytuację braku kontroli nad własnym działaniem Kuhl określa mianem orientacji na stan i podkreśla, że jest ona niepatologiczną formą depresji (1984). Jak w takim razie wzmocnić siłę woli?

            Osoby zorientowane na stan (charakteryzujące się obniżoną kontrolą działania) z mniejszym wigorem i łatwością realizują swoje intencje, niż osoby zorientowane na działanie (charakteryzujące się podwyższoną kontrolę działania) (Kazén, Kuhl, & Leicht, 2014). Może się wydawać z pozoru, że osoby zorientowane na stan mogą gorzej sobie radzić z realizacją intencji zachowania się, a także z utrzymaniem nad nim kontroli. Niemniej, istnieje jednak mechanizm, który wspiera te osoby w sprawowaniu kontroli nad wykonaniem intencji. Jest nim planowanie. Ten umysłowy proces pomaga w skutecznym działaniu i realizacji intencji (Gollwitzer & Sheeran, 2006; Schwarzer, 2008). Planowanie pozwala z pewnym wyprzedzeniem wykonać w pamięci mentalną symulację warunków, czasu i sposobu zachowania się w realnych warunkach. Wyjście ze wspomnianej orientacji na stan i przejście w stan działania może być wspierane poprzez formułowanie intencji właśnie w formie odpowiedniego planu. W literaturze planowanie jest mechanizmem psychologicznym definiowanym jako umiejętność implementacji intencji (Gollwitzer, 1999). Polega on na układaniu planu działania w pamięci, który odnosi się do tego „Kiedy?”, „Jak?” oraz „Gdzie?” wykonać pożądane zachowanie. Dzięki takiemu przygotowaniu, osoby z niskim poziomem kontroli działania mogą wykonać pożądane zachowanie na podobnym poziomie realizacji, co osoby z wysokim poziomem kontroli działania.  Jak wzmocnić siłę woli?

Implementacja intencji jako mechanizm kontroli zachowania

            Intencja do działania jest jedną z głównych determinant pożądanego zachowania się (Ajzen, 1985, 1991). Niemniej sama intencja, bez wsparcia mechanizmów umożliwiających jej realizację, może być zbyt słaba w swej sile by zachowanie mogło się urzeczywistnić. Jak wzmocnić siłę woli? Bez asysty innych mechanizmów psychicznych, sama intencja może być bardziej wyrazem pewnej chęci do działania, niż być gwarancją realizacji pożądanego zachowania (Ajzen, 1985). Wskazuję jeden z możliwych sposobów kontroli zachowania się, który wyjaśnia sukces wykonania intencji. Jest to proste planowanie działania, czyli formułowanie sposobu implementacji intencji (Gollwitzer, 1999). Implementacja intencji to stworzenie planu dotyczącego: „Kiedy?” , „Gdzie?” i „Jak?”, wykonać pożądane zachowanie się. Pożądane zachowanie opracowane w ten sposób jest czymś więcej niż tylko prostym formułowaniem planu działania. Pozwala ono z wyprzedzeniem utworzyć poznawczą reprezentację okoliczności w których można wykonać przygotowaną wcześniej sekwencję zachowań (Schwarzer, 2008). Kiedy któryś z elementów struktury implementacji zostanie napotkany i rozpoznany, to przygotowane w ten sposób działanie może być sprawnie wykonane, nawet automatycznie (Gollwitzer, 1999), np. Kiedy nagle poczuję w sklepie pozytywne emocje, to mam ostrożniej robić zakupy i wydać pieniądze tylko na to, po co przyszedłem/przyszłam. Meta-analiza badań nad implementacją intencji wskazała, że planowanie własnego zachowania w implementacyjnej manierze ma wyraźny wpływ na osiąganie wielu celów, w tym również celów konsumenckich (Gollwitzer & Sheeran, 2006).

Zdegenerowana intencja

            Implementacja intencji może uniemożliwiać powstawanie zdegenerowanej struktury intencji, która często pojawia się u osób zorientowanych na stan. Zdegenerowaną intencję Kuhl opisuje jako poznawczą strukturę reprezentującą wybrakowaną intencję zachowania się która prowadzi do niepowodzeń w zachowaniu. W zdegenerowanej strukturze intencji jeden lub więcej elementów realizacji intencji jest źle zdefiniowanych, słabo aktywowanych lub w ogóle w niej nie specyfikowanych (Kuhl, 1984). Taką zdegenerowaną formę intencji zachowania się widać dokładnie kiedy ktoś przeżywa zaskoczenie np. Ze względu na nieoczekiwanie napotkaną na zakupach niską cenę mikserów. Osoba w pierwszych chwilach takiej sytuacji prawdopodobnie przestaje myśleć o swojej pierwotnej intencji dokonania niezbędnych zakupów spożywczych. Może za to mieć pamięć przepełnioną myślami o niespotykanej okazji kupna, świetnej jakości mikserze i lejących się z niego koktajlach, rozpatrywać przeróżne alternatywy działania w takiej sytuacji, a także może też nie brać pod uwagę swojego niskiego stanu konta. Taka zdegenerowana intencja nie pozwala na pożądane zachowanie się w danej sytuacji i wywołuje chwilową bezradność podtrzymującą orientację na stan zamiast na działanie. Właśnie taki stan organizmu, w którego poznaniu dominuje wybrakowana struktura intencji, prowadzi do obniżonej kontroli działania, względnego osłabienia funkcjonowania pamięci, a także niepowodzeń w wykonaniu swoich zamierzeń(Kuhl, 1984, 2001).

            Na podstawie powyższego jestem przekonany, że mechanizm implementacji intencji kompensuje deficyty behawioralne wynikające ze skutków przeżywania zdegenerowanej intencji podczas doświadczania orientacji na stan. Wierzę, że taka forma planowania odgrywa znaczącą rolę w kontroli intencjonalnego zachowania się, a do tego ma szczególne znaczenie dla osób o niskim poziomie kontroli działania.

Różnice indywidualne pod względem kontroli działania a rola implementacji intencji

            Orientacja na stan, a także orientacja na działanie, mogą być rozważane nie tylko sytuacyjnie, ale również jako pewne tendencje w ogólnym funkcjonowaniu. Przejawiać się mogą jako względnie stałe różnice indywidualne w zachowywaniu się. Polegają one na tym, że skłonność do orientacji na działanie jest dominującą aktywnością obejmującą skupienie się na realizacji celu, szybkim wyborze jednej z alternatyw działania, planowaniu, a także motywowaniu się (Baumann & Kuhl, 2005; Baumeister & Vohs, 2007). Orientacja ta wspiera realizację zachowań, bo prowadzi do redukcji rozbieżności między obecną intencją a zamierzonym stanem oczekiwanym. Natomiast orientacja na stan to tendencja do poznawczej aktywności, która ma formę ruminacji skupiających się na obecnym stanie organizmu, byciu roztargnionym, myśleniu o przeszłych niepowodzeniach i wahaniu się podczas podejmowania decyzji (Kuhl, 1981, 1984). Jak wzmocnić siłę woli?

            Osoby zorientowane na działanie mają większy potencjał do realizacji intencji niż osoby nastawione na stan. Te pierwsze urzeczywistniają ją dzięki pamięci wolnej od myśli niezwiązanych z wykonaniem zamierzonego zachowania, silniejszej woli i energii do działania (Kuhl, 1984, Kazén et al., 2014). Są jednak pewne okoliczności, w których osoby zorientowane na stan mogą osiągać podobny poziom osiągnięć i kontroli swojego zachowania, co osoby zorientowane na działanie. Fakt ten wskazał eksperyment w którym manipulowano sytuacją indukującą i zapobiegającą pojawieniu się orientacji na stan (Kuhl, 1981). W procedurze tego badania wykorzystano metodę pracy nad rozwiązaniem nierozwiązywalnego zadania. W stosunku do tej manipulacji eksperymentalnej istnieje powszechna zgodność, że tego typu zadanie skutecznie indukuje wyuczoną bezradność. Jest to odczytywane jako bierność, brak kontroli nad inicjacją zachowania i orientacja na stan (Kuhl, 1981, 1984; Maier & Seligman, 2016; Seligman & Maier, 1967). W eksperymencie zaobserwowano, że osoby wypowiadające na głos hipotezy dotyczące sposobów rozwiązania nierozwiązywalnego zadania, nie doświadczały deficytu zachowania wynikającego z orientacji na swoim stanie. Powodowało to, że przy wykonaniu drugiego w kolejności i już w pełni rozwiązywalnego zadania, osoby te uzyskiwały podobne wyniki co osoby niepoddawane manipulacji bezradnością. Prowadzona czynność wypowiadania na głos hipotez zapobiegała pojawianiu się myśli obciążających pamięć np. myślenia o sukcesie i niepowodzeniu, trawienia myślenia o własnych uczuciach oraz przeżywania zaskoczenia. Pozwalało to osobom badanym ochronić się przed niepożądanymi skutkami towarzyszącymi orientacji na stan i wykonanie następnego zadania bez większych trudności (Kuhl, 1981).

            Sądzę, że podobny mechanizm ochrony przed negatywnymi konsekwencjami orientacji na stan stanowi implementacja intencji. Może ona przeciwdziałać trudnościom w realizacji celów. Według mnie, odpowiednio wcześniejsze i konkretne zaplanowanie swojego zachowania może zapobiegać pojawieniu się zdegenerowanej intencji, czyli bezradności bądź wahaniu się i ruminacji w okolicznościach sprzyjających realizacji pożądanego zachowania. Jestem przekonany, że jeśli osoby doświadczające częstej orientacji na stan zaplanują swoje zamierzenia w implementacyjny sposób, to będą mogły szybciej podejmować decyzje, ich myśli będą miały uporządkowaną strukturę, a zachowanie pozostanie zorganizowane (Kuhl, 1984, 2001). Osoby realizujące swoje zamierzenia w taki sposób będą przygotowane na problemy związane z zakłóceniami poznawczymi wynikającymi z orientacji na stan. W który osoby te mają skłonność wpadać. Dzięki temu będą mogły realizować intencjonalne zachowanie się na poziomie podobnym do osiągnięć osób zorientowanych na działanie. Ich poznawcze przygotowanie się do działania pozwoli im na pożądaną kontrolę własnego zachowania.

Jak wzmocnić siłę woli? Kto Ci ukradł marzenia?
Jak wzmocnić siłę woli? Kliknij kontakt

Bibliografia:

Ajzen, I. (1985). From Intentions to Actions: A Theory of Planned Behavior. In J. Kuhl & J. Beckmann (Eds.), Action control: From cognition to behavior (pp. 11–39). Berlin: Springer, Berlin. https://doi.org/10.1007/978-3-642-69746-3_2

Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Orgnizational Behavior and Human Decision Processes, 50, 179–211. https://doi.org/10.1016/0749-5978(91)90020-T

Baumann, N., & Kuhl, J. (2005). How to resist temptation: The effects of external control versus autonomy support on self-regulatory dynamics. Journal of Personality, 73(2), 443–470. https://doi.org/10.1111/j.1467-6494.2005.00315.x

Baumeister, R. F., & Vohs, K. D. (2007). Self-Regulation, Ego Depletion, and Motivation. Social and Personality Psychology Compass, 1(1), 115–128. https://doi.org/10.1111/j.1751-9004.2007.00001.x

Gollwitzer, P. M. (1999). Implementation intentions. American Psychologist, 54(7), 493–503. https://doi.org/10.1177/0146167207311201

Gollwitzer, P. M., & Sheeran, P. (2006). Implementation Intentions and Goal Achievement: A Meta-analysis of Effects and Processes. Advances in Experimental Social Psychology, 38, 69–119. https://doi.org/10.1016/S0065-2601(06)38002-1

Goschke, T., & Kuhl, J. (1993). Representation of intentions: Persisting activation in memory. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition, 19(5), 1211–1226. https://doi.org/10.1037/0278-7393.19.5.1211

Kazén, M., Kuhl, J., & Leicht, E. M. (2014). When the going gets tough…: Self-motivation is associated with invigoration and fun. Psychological Research, 79(6), 1064–1076. https://doi.org/10.1007/s00426-014-0631-z

Kuhl, J. (1981). Motivational and functional helplessness: The moderating effect of state versus action orientation. Journal of Personality and Social Psychology, 40(1), 155–170. https://doi.org/10.1037/0022-3514.40.1.155

Kuhl, J. (1984). Volitional Aspects of Achievement Motivation and Learned Helplessness: Toward a Comprehensive Theory of Action Control. Progress in Experimental Personality Research, 99–171. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-541413-5.50007-3

Kuhl, J. (2000). A Functional-Design Approach to Motivation and Self-Regulation: The Dynamics of Personality Systems Interactions. In M. Boekaerts, P. R. Pintrich, & M. Zeidner (Eds.), Handbook of Self-Regulation (pp. 111–169). Academic Press. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/B978-0-12-109890-2.X5027-6

Kuhl, J. (2001). A Functional Approach to Motivation. In A. Efklides, J. Kuhl, & R. M. Sorrentino (Eds.), Trends and Prospects in Motivation Research (pp. 239–268). Springer, Dordrecht. https://doi.org/10.1007/0-306-47676-2_14

Maier, S. F., & Seligman, M. E. P. (2016). Learned helplessness at Fifty: Insights From Neuroscience. Psychological Review, 123(4), 340–367.

Muraven, M., Tice, D. M., & Baumeister, R. F. (1998). Self-control as a limited resource: Regulatory depletion patterns. Journal of Personality and Social Psychology, 74(3), 774–789. https://doi.org/10.1037/0022-3514.74.3.774

Prochaska, J. O., Wright, J. A., & Velicer, W. F. (2008). Evaluating theories of health behavior change: A hierarchy of criteria applied to the transtheoretical model. Applied Psychology, 57(4), 561–588. https://doi.org/10.1111/j.1464-0597.2008.00345.x

Schwarzer, R. (2008). Modeling health behavior change: How to predict and modify the adoption and maintenance of health behaviors. Applied Psychology, 57(1), 1–29. https://doi.org/10.1111/j.1464-0597.2007.00325.x

Seligman, M. E. P., & Maier, S. F. (1967). Failure to Escape Traumatic Shock. Journal of Experimental Psychology, 74(1), 1–9. https://doi.org/10.1037/h0024514

Steinmetz, H., Knappstein, M., Ajzen, I., Schmidt, P., & Kabst, R. (2016). How Effective are Behavior Change Interventions Based on the Theory of Planned Behavior? Zeitschrift Für Psychologie, 224(3), 216–233. https://doi.org/10.1027/2151-2604/a000255

Jak zmienić swoje zachowanie, myślenie i odczucia?

Jak zmienić swoje zachowanie, myślenie i odczucia?: Model zmiany zachowań zdrowotnych Shwarzera

Autor; mgr Konrad Hryniewicz

Jak zmienić swoje zachowanie, myślenie, i odczucia?

Model zmiany zachowań zdrowotnych Shwarzera (2008) sugeruje rozróżnienie pomiędzy dwiema fazami psychologicznej zmiany zachowań, czyli (a) przedintencjonalnymi procesami motywacyjnymi, które wywołują chęć do działania (Ajzen, 1991; Steinmetz, Knappstein, Ajzen, Schmidt, & Kabst, 2016), a także (b) postintencjonalnymi procesami wolicjonalnymi, które wspierają realizację intencji i kontrolę zachowania (Bandura & Adams, 1977; Baumeister, 2002; Gollwitzer, 1999; Kuhl, 2000; Marlatt, Baer & Quiglet, 1995; Marlatt, 2002). Wewnątrz tych dwóch faz wyłaniają się różne wzorce społeczno-poznawczych predyktorów zachowania, które pełnią kluczowe funkcje w jego zmianie, a także jego utrzymaniu i powrocie po niepowodzeniach. W kontekście zachowania, a szczególnie w trakcie trwania fazy motywacyjnej, rozwija się wpierw intencja do określonego działania (Ajzen & Kruglanski, 2019). Za rozwój takiej intencji są odpowiedzialne różne czynniki. Pierwszym z nich jest percepcja ryzyka. Sama w sobie jest ona niewystarczająca, by pozwolić osobie na sformułowanie chęci do oszczędzania, niemniej wywołuje ona kontemplację na temat negatywnych konsekwencji wynikających niepożądanego zachowania się np. palenia papierosów, picia alkoholu, braku aktywności fizycznej (Schwarzer, 2008). Podobnie jest z oczekiwanymi korzyściami wynikającymi z pożądanego zachowania. W fazie motywacyjnej, korzyści pozwalają na rozważenie zalet pewnych zachowań związanych pożądanym zachowaniem się np. będę niezależny od rodziców mając oszczędności, będę zdrowszy i szczęśliwszy jak nie będę palić papierosów, będę atrakcyjny/a jeśli zacznę ćwiczyć. Łącznie z powyższym, kluczowe dla intencji staje się również to, aby człowiek wierzył w swoją zdolność do zmiany i wykonania pożądanych działań, czyli posiadał działaniowe poczucie własnej skuteczności np. czuję, że poradzę sobie z opanowaniem trudności na drodze do celu. (Jak zmienić swoje zachowanie, myślenie, i odczucia) Takie poczucie własnej skuteczności (Bandura, 1977; Bandura & Adams, 1977), funkcjonuje w zgodzie z oczekiwanymi korzyściami, formułując intencję do próby przyswojenia nowych i niekiedy trudnych zachowań, takich jak np. trzymanie się ustalonych planów działania lub obserwowanie sytuacji w których można być narażonym na pokusy. Po tym jak osoba rozwinie skłonność w kierunku zachowań prowadzących do celu, intencja do oszczędzania musi być zmieniona w szczegółową wizję dotyczącą tego, jak wykonać pożądane działania oraz co zrobić, by je utrzymać. Nie jest to osiągane przez determinowany intencją pojedynczy akt woli, ale wymaga umiejętności i strategii samoregulacji (Kuhl, 2000; Kuhl, Kazén, & Koole, 2006). Model zmiany zachowań Schwarzera  wyszczególnia czynniki wolicjonalne, które są specyficznymi przekonaniami o poczuciu własnej skuteczności. Np. osoba może ufać swoim zdolnościom, by działać na rzecz oszczędzania (wysokie nasilenie działaniowego poczucia własnej skuteczności), ale może być niepewna tego jak utrzymać takie zachowanie (niski poziom utrzymania własnej skuteczności). Biorąc pod uwagę klasyfikację poczucia skuteczności Marlatta, Baera i Quigleta (1995) dokonuje się rozróżnienia w modelu pomiędzy: (1) działaniowym poczuciem skuteczności; (2) utrzymaniem poczucia skuteczności oraz (3) odzyskaniem poczucia skuteczności. To pierwsze odnosi się do wstępnej fazy procesu zmiany, w którym osoba jeszcze nic nie robi, ale rozwija motywację do wykonywania danych zachowań. Jest to optymistyczne przekonanie o sukcesie, antycypowanie pozytywnych wyników danych strategii działania i przewidywanie większego prawdopodobieństwa inicjacji nowych zachowań. Drugie odnosi się do optymistycznych przekonań o swojej zdolności do radzenia sobie z barierami podczas okresu utrzymania zachowania. Nowe postępowanie np. rezygnacja z kupowania posiłków na mieście na rzecz przygotowania ich w domu lub niepalenie z kolegami z pracy, mogą okazać się zbyt trudne do utrzymania niż oczekiwano. Niemniej osoba o wysokim nasileniu utrzymania poczucia skuteczności będzie reagowała pewniej, z lepszymi strategiami, większym wysiłkiem i wydłużoną wytrwałością w pokonywaniu takich przeszkód. Trzecie jest odzyskiwaniem skuteczności po porażkach i powrotem do pożądanych zachowań. Dotyczy ono zaufania we własne kompetencje w odzyskiwaniu kontroli nad zachowaniem po niepowodzeniu i zmniejszaniu szkód. Osoba z wysokim nasileniem tego poczucia będzie starała się przypisywać nawroty niepożądanych zachowań do ryzykownych i zewnętrznych sytuacji, a także będzie szukać sposobów na przywrócenie kontroli np. po nieprzyzwoitej wypowiedzi, świadomie przepracuje przyczyny takiego zachowania i wróci do nawyku refleksji przed wypowiadanymi słowami. To rozróżnienie ma potwierdzoną użyteczność w różnych domenach zmiany zachowań. W skrócie działaniowe poczucie skuteczności przewiduje intencję do podejmowania prób pożądanego zachowania (Ajzen, 1985, 1991), a utrzymanie poczucia skuteczności i odzyskiwanie skuteczności dąży do przewidywania zachowań już podjętych.

            Jak zmienić swoje zachowanie, myślenie, i odczucia? Dwoma kolejnymi mechanizmami pełniącymi wolicjonalne role i przyczyniają się do zmiany są mentalne symulacje, które pomagają identyfikować wskazówki do działania i przekształcać sformułowane intencje w zachowania. Pierwszym z nich jest implementowane intencji (Gollwitzer, 1999; Gollwitzer & Sheeran, 2006). Odnosi się ono do formułowania planów dotyczących „kiedy” , „gdzie” i „jak”,  wykonać dane zachowanie. Takie działanie jest czymś więcej niż rozszerzeniem prostej intencji, ponieważ pozwala z wyprzedzeniem utworzyć mentalną symulację sytuacji dzięki której można wykonać zaplanowaną wcześniej sekwencję zachowań. Kiedy dane wskazówki sytuacyjne zostaną napotkane, to specyfikowane w ten sposób działanie może być wywołane automatycznie np. jeśli będę poproszony o wyjście na papierosa w czasie przerwy, to powiem stanowcze nie i odwrócę głowę. Meta-analiza badań na temat takiej formy implementacji jednoznacznie potwierdziła, że formułowanie planów w ten sposób ma znaczący wpływ na osiąganie wielu osobistych celów (Gollwitzer & Sheeran, 2006). Drugim mechanizmem jest planowanie radzenia sobie polegające na przewidywaniu barier i przygotowywaniu alternatywnych zachowań, by je pokonać (Fleig et al., 2015; Godinho, Alvarez, Lima, & Schwarzer, 2014; Renner et al., 2008; Schwarzer, Antoniuk, & Gholami, 2015). Dzięki niemu ludzie mogą wyobrażać sobie scenariusze, które utrudniają wykonanie zamierzonego zachowania i rozwijać plany, by sobie z nimi poradzić np. kiedy znajomi zaproszą mnie do drogiej restauracji to zamiast sytego obiadu który mam w domu, wypiję tylko herbatę i zjem deser. Takie planowanie radzenia sobie z problemami może być o wiele bardziej efektywną strategią samokontroli niż planowanie działania ze względu na to, że wyjściowo implikuje w sobie planowanie działania (Schwarzer, 2008). Ostatnim mechanizmem specyficznym dla modelu zmiany zachowań zdrowotnych jest proces monitorowania zachowania (Baumeister, 2002). Monitorowanie jako mechanizm kontroli pozwala na śledzenie własnych działań ukierunkowanych na cel, a tym samym wspieranie chęci do konkretnego zachowania z rzeczywistym. Jest to szczególnie ważne w procesie zmiany, ponieważ obserwowanie własnego działania, które jest nowe, a także zawsze osadzone w pewnym otoczeniu, pozwala dostrzegać nowe możliwości, sytuacje i sposoby zachowania się, a następnie wykorzystać je do zmiany działania oraz konstruowania nowych lub korygowania wcześniejszych planów lub intencji.

Traktując planowanie, poczucie własnej skuteczności i monitorowanie jako

            wolicjonalne mediatory między intencją, a rzeczywistym zachowaniem, model Schwarzera staje się modelem stadiów zmiany. Pozwala to na dokładniejsze przewidywanie zachowań ze względu na istnienie przyczynowoskutkowego mechanizmu. Dzięki fazie motywacyjnej i wolicjonalnej można stwierdzić w którym stadium gotowości do zmiany zachowania dana osoba się znajduje. Schwarzer identyfikuje w takim układzie psychologicznych zmiennych, trzy nastawienia w których mogą znaleźć się ludzie. Pierwszym z nich jest brak motywacji, drugim nastawienie motywacyjne, a trzecim działanie. Dlatego też, zgodnie z logiką modelu, interwencje skierowane na zmianę zachowań, powinny być dopasowane do aktualnego nastawienia osoby. Człowiek będący niezmotywowanym do działania, skorzysta najbardziej w konfrontacji z informacjami o ryzykach, korzyściach oraz komunikacją na temat spektrum zachowań i strategii pozwalających na pożądane działanie. Zmotywowane osoby z takiego wpływu nie skorzystają, ponieważ w ich sytuacji odpowiednie będzie nauczenie się planowania, obserwacji, radzenia sobie z barierami na drodze do celu, utrzymaniem i powrotem do korzystnych zachowań po niepowodzeniach. Jak zmienić swoje zachowanie, myślenie, i odczucia? Powyższa wiedza tyczy się psychologii zmiany zachowań.

Poniższy rysunek przedstawia model etapów i czynników biorących udział w toku zmiany zachowania

Jak zmienić swoje zachowanie, myślenie, i odczucia? Powyższa wiedza tyczy się psychologii zmiany zachowań.

Bibliografia:

Ajzen, I. (1985). From Intentions to Actions: A Theory of Planned Behavior. In J. Kuhl & J. Beckmann (Eds.), Action control: From cognition to behavior (pp. 11–39). https://doi.org/10.1007/978-3-642-69746-3_2

Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Orgnizational Behavior and Human Decision Processes, 50, 179–211. https://doi.org/10.1016/0749-5978(91)90020-T

Ajzen, I., & Kruglanski, A. W. (2019). Reasoned action in the service of goal pursuit. Psychological Review, (July). https://doi.org/10.1037/rev0000155

Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a Unifying Theory of Behavioral Change. Psychological Review1, 84(2), 191–215. https://doi.org/10.1037/0033-295X.84.2.191

Bandura, A., & Adams, N. E. (1977). Analysis of self-efficacy theory of behavioral change. Cognitive Therapy and Research, 1(4), 287–310. https://doi.org/10.1007/BF01663995

Baumeister, R. F. (2002). Yielding to Temptation: Self‐Control Failure, Impulsive Purchasing, and Consumer Behavior. Journal of Consumer Research, 28(4), 670–676. https://doi.org/10.1086/338209

Fleig, L., Ngo, J., Roman, B., Ntzani, E., Satta, P., Warner, L. M., … Brandi, M. L. (2015). Beyond single behaviour theory: Adding cross-behaviour cognitions to the health action process approach. British Journal of Health Psychology, 20(4), 824–841. https://doi.org/10.1111/bjhp.12144

Godinho, C. A., Alvarez, M. J., Lima, M. L., & Schwarzer, R. (2014). Will is not enough: Coping planning and action control as mediators in the prediction of fruit and vegetable intake. British Journal of Health Psychology, 19(4), 856–870. https://doi.org/10.1111/bjhp.12084

Gollwitzer, P. M. (1999). Implementation intentions. American Psychologist, 54(7), 493–503. https://doi.org/10.1177/0146167207311201

Gollwitzer, P. M., & Sheeran, P. (2006). Implementation Intentions and Goal Achievement: A Meta-analysis of Effects and Processes. Advances in Experimental Social Psychology, 38, 69–119. https://doi.org/10.1016/S0065-2601(06)38002-1

Kuhl, J. (2000). A Functional-Design Approach to Motivation and Self-Regulation: The Dynamics of Personality Systems Interactions. In M. Boekaerts, P. R. Pintrich, & M. Zeidner (Eds.), Handbook of Self-Regulation (pp. 111–169). https://doi.org/https://doi.org/10.1016/B978-0-12-109890-2.X5027-6

Kuhl, J., Kazén, M., & Koole, S. L. (2006). Putting self-regulation theory into practice: A user’s manual. Applied Psychology, 55(3), 408–418. https://doi.org/10.1111/j.1464-0597.2006.00260.x

Renner, B., Kwon, S., Yang, B.-H., Paik, K.-C., Kim, S. H., Roh, S., … Schwarzer, R. (2008). Social-Cognitive Predictors of Dietary Behaviors in South Korean Men and Women. International Journal of Behavioral Medicine, 15, 4–13. https://doi.org/10.1080/10705500701783785

Schwarzer, R. (2008). Modeling health behavior change: How to predict and modify the adoption and maintenance of health behaviors. Applied Psychology, 57(1), 1–29. https://doi.org/10.1111/j.1464-0597.2007.00325.x

Schwarzer, R., Antoniuk, A., & Gholami, M. (2015). A brief intervention changing oral self-care, self-efficacy, and self-monitoring. British Journal of Health Psychology, 20(1), 56–67. https://doi.org/10.1111/bjhp.12091

Steinmetz, H., Knappstein, M., Ajzen, I., Schmidt, P., & Kabst, R. (2016). How Effective are Behavior Change Interventions Based on the Theory of Planned Behavior? Zeitschrift Für Psychologie, 224(3), 216–233. https://doi.org/10.1027/2151-2604/a000255