Uzależnienie od Social Mediów, to uzależnienie naszych czasów?

Social media są bez wątpienia przełomem który mocno zmienił świat w którym teraz żyjemy. Ich wpływ na biznes, przepływ informacji, marketing produktów, rozrywkę oraz czas wolny był, jest i będzie olbrzymi (wraz z następnymi innowacjami w świecie social mediów). Rozwój aplikacji do social mediów (np. Facebook) na telefon oraz tablety pozwalają na łatwe wrzucenie zdjęcia oraz filmów, a także komunikowaanie się z innymi. Z aplikacjami jest również związane zjawisko natychmiastowości powiadomień na które ludzie szybko reagują. W dodatku, social media pozwalają na ciągłe śledzenie nowych informacji, komunikację z innymi, a także ich śledzenie. Niemniej, możliwości jakie stwarzają social media mogą prowadzić do uzależnień od tej formy kontaktu ze światem i innymi ludźmi. Niekontrolowane i nadmierne używanie social mediów ma negatywny wpływ na funkcjonowanie ludzi, a także życie ich rodzin i bliskich. Dlatego, w tym wpisie dotyczącym mediów społecznościowych chciałbym skupić się na odpowiedzi na dwa pytania:

1) Czy w dzisiejszych czasach ludzkie potrzeby kontaktowania się z innymi się zmieniły?

2) Czy internet i social media zmieniają w jakiś sposób funkcjonowanie człowieka?

Czy w dzisiejszych czasach ludzkie potrzeby kontaktowania się z innymi się zmieniły?

Ludzie mają fundamentalną potrzebę przynależności i budowania związków z innymi ludźmi (Abele & Wojciszke, 2014; Bakan, 1966), dla których komunikacja werbalna i niewerbalna jest kluczowym elementem (Hou et al., 2019). Niemniej, czy pojawienie się social mediów coś w człowieku zmieniło? Człowiek jako taki się nie zmienił od social mediów. Jedyne co się w nim zmieniło to sposób jego zachowania się w realizacji swoich podstawowych potrzeb, czyli potrzeb kontaktu z innymi. A to ma swoje dobre i złe strony. Z pozytywnymi aspektami związany jest nieograniczony geograficznie i czasowo kontakt, a także ciepłe uczucie sentymentu kiedy przypominamy sobie czasy kiedy umawialiśmy się z kimś bezpośrednio lub ewentualnie telefonicznie na spotkanie. Kto nie zadbał o kontakt z odpowiednim wyprzedzeniem lub nie uczestniczył w życiu swojej społeczności, ten miał problemy z załatwieniem swoich potrzeb, pragnień, a także celów. Teraz kontakt i dynamika komunikacji z innymi jest ciągła, natychmiastowa oraz nieograniczona, ponieważ każdy ma przy sobie telefon. Każdy z nas posiada w swojej kieszeni lub torebce niesamowite urządzenie z internetem, geolokalizacją, edukacją, rozrywką, dostępem do banku, pracy, a także kontaktem z rodziną i znajomymi. Pod względem dostępu do różnorodnych obszarów funkcjonowania społecznego nowe technologie doprowadziły do pewnej zmiany sposobu zmiany stylu życia. Nie musimy chodzić osobiście do banku, bo możemy załatwić swoje sprawy poprzez aplikację lub internet, a zaoszczędzony czas możemy wykorzystać na inne aktywności np. naukę lub wypoczynek. Nie musimy czekać o danej godzinie na skrzyżowaniu na znajomego, bo możemy napisać mu wiadomość na Messengerze. Niemniej czy social media (media społęcznościowe) mogą doprowadzić niektórych ludzi do uzależnień od kontaktu z innymi poprzez internet?

Czy internet i social media zmieniają w jakiś sposób funkcjonowanie człowieka?

Z negatywnymi konsekwencjami korzystania z social mediów wiąże się bycie ciągle on-line. Systemy powiadomień, informacji, śledzenia ruchu w internecie, a także stały kontakt z innymi ludźmi może niekiedy być obciążający dla wrażliwych ludzi będących w obliczu piętrzących się powiadomień z różnych źródeł, a do tych najczęściej zaliczają się social media. To może prowadzić u osób wrażliwych na kontakty społeczne do nieracjonalnego i nadmiernego używania social media do poziomu w którym koliduje on z innymi aspektami codziennego życia np. rodziną, pracą, nauką i dbaniem o siebie. Tak rzeczywiście jest. Badania wskazują, że uzależnienie od mediów społecznościowych jest powiązane z emocjonalnymi, relacyjnymi, zdrowotnymi, a także behawioralnymi problemami (Hou et al., 2019). Takie uzależnienie od social mediów może być widziane jako forma uzależnienia od internetu w którym człowiek przejawia w swoim zachowaniu nadmierną gorliwość wykorzystywania social mediów i wykazuje w swoim funkcjonowaniu syndrom odstawienia kiedy utraci dostęp do mediów społecznościowych.

Osoby uzależnione od mediów społecznościowych są nadmiernie zatroskane tym co dzieje się w social mediach. Są również kierowane niekontrolowanym popędem do bycia zalogowanym, ciągłym używaniem mediów społecznościowych i kompusywnym sprawdzaniem nowości w wirtualnym świecie. Badania pokazują, że symptomy uzależnień od social mediów przejawiają się w obniżonym nastroju, problemami poznawczymi, fizjologicznymi i reakcjami emocjonalnymi, a także problemami w relacjach z bliskimi. Dyskurs prowadzony w nauce wskazuje, że czas trwania uzależnienia wiąże się ze wzrostem depresji, zwiększonym lękiem i stresem. Np. u uczniów uzależnienie wiąże się silnie z zaniżonymi osiągnięciami szkolnymi, a także słabą samooceną.

Widzimy, że uzależnienie od social mediów nie niesie ze sobą nic dobrego dla uzależnionego, a także jego otoczenia. Nie ma się co dziwić. Chroniczna czujność i reagowanie na powiadomienia w internetowym świecie social mediów nie nagradza emocjonalnie tak jak nagradzają nas rzeczywiste kontakty społeczne które budujemy własnymi rękami w świecie analogowym.

Case study przejawu zachowań osoby uzależnionej od social media

Opowiem teraz o przypadku osoby którą słabo znam. Niemniej wiem, że jest bardzo wrażliwa emocjonalnie i chronicznie zalękniona. Pewnego dnia kiedy uczestniczyłem w pewnym przedsięwzięciu w jej domu, osoba ta zapomniała swojego telefonu od znajomej z mieszkania. Człowiek ten, bez telefonu, a w szczególności bez kontaktu ze światem social mediów zaczynał przejawiać nadaktywność psychoruchową, płacz, agresję, obniżenie nastroju, a następnie apatię i w dalszej konsekwencji bezsenność (myślę, że ta bezsenność mogła być wynikiem odczuwanego lęku). Ogólnie obrazek przejawiał się przykro. Dla obserwatorów zachowanie osoby było niewspółmierne do sytuacji, choć dla tej osoby na pewno było to dotkliwe i przykre. Ogólnie, była to niezwykła obserwacja, ponieważ zmiana zachowania u tej osoby wystąpiła natychmiastowo po zorientowaniu się braku możliwości korzystania z social mediów. Zwykle syndrom odstawienia jakichkolwiek używek (możemy postawić znak równości między używką, a mediami społecznościowymi w przypadku kiedy tracimy nad nimi kontrolę) widzimy jakiś czas po ich odstawieniu. Na przykłąd, dzień lub dwa po odstawieniu kofeiny ludzie stają się apatyczni. nerwowi senni, a po odstawieniu nikotyny stają się po pewnym czasie, od odstawienia, agresywni. Niemniej u tej osoby syndrom odstawienia pojawił się od razu po zorientowaniu się o braku dostępu do social mediów. Jest to pewna nowość w obserwowaniu życia społecznego ludzi, bo syndrom odstawienia social mediów pojawił się u tej osoby od razu. Ogólnie, ciężko bez długotrwałej obserwacji stwierdzić czy człowiek ten był uzależniony od social mediów lub nie. Niemniej, w medycynie istnieje termin objawu patognomonicznego, czyli takiego który wystarcza do jednoznacznego rozpoznania konkretnej choroby. Taki objaw jest wyłączną cechą danej choroby np. bujanie się w zamkniętej pozycji jako przejaw choroby sierocej, zawał serca jako przejaw choroby układu krwionośnego lub wypryski na skóze podczas ospy. W przypadku zachowania osoby z powyższego opisu, ten patognomoniczny objaw wystąpił w postaci całego kompleksu reakcji na brak możliwości kontaktu z mediami społecznościowymi. Ciężkie uzależnienie od social mediów.

Bibliografia:

Abele, A. E., & Wojciszke, B. (2014). Communal and agentic content in social cognition: A dual perspective model. In Advances in Experimental Social Psychology (1st ed., Vol. 50, Issue December, pp. 195–255). Elsevier Inc. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-800284-1.00004-7

Bakan, D. (1966). The duality of human existence: Isolation and Communion in Westarn Man. Beacon Press.

Hou, Y., Xiong, D., Jiang, T., Song, L., & Wang, Q. (2019). Social media addiction: Its impact, mediation, and intervention. Cyberpsychology, 13(1). https://doi.org/10.5817/CP2019-1-4